CZYM JEST SOCJOTERAPIA I JAKIE SĄ JEJ CELE?
Socjoterapia jest grupową formą pomocy psychopedagogicznej skierowanej do dzieci i młodzieży z grup ryzyka i/lub przejawiających zaburzenia w funkcjonowaniu psychospołecznym. Zajęcia socjoterapeutyczne prowadzimy we Wrocławiu.
Maciej Wilk w książce „Diagnoza w socjoterapii. Ujęcie psychodynamiczne.” do zadań socjoterapii zalicza:
- przebudowę negatywnych sądów o sobie,
- uczenie się korzystniejszych sposobów funkcjonowania w obszarze interpersonalnym,
- kształtowanie nowych wzorców zachowań,
- przeżycie korektywnego doświadczenia, stanowiącego alternatywę dla przebytych wcześniej urazów,
- rozwijanie umiejętności rozwiązywania konfliktów,
- rozwijanie umiejętności pełnienia ról społecznych,
- odreagowanie napięć emocjonalnych.
Uczestnik zajęć socjoterapeutycznych wchodząc w nową grupę może odtworzyć swój dotychczasowy sposób nawiązywania relacji przy użyciu znanych, utrwalonych mechanizmów obronnych. Jednak pod wpływem procesu grupowego i kontaktów z rówieśnikami, przy chroniącej strukturze zajęć i
prowadzących dziecko/nastolatek jest w stanie je zmienić. Bezpieczeństwo uczestnikom socjoterapii
(ale również ich opiekunom i prowadzącym zajęcia) zapewniają jasne zasady, takie jak stały czas i
miejsce spotkań oraz kontrakt terapeutyczny. Tworzony jest on zazwyczaj podczas paru pierwszych
zajęć i dotyczy między innymi poufności (i odstępstw od niej), zasad zwracania się do siebie czy
wspólnych granic.
DLA KOGO JEST SOCJOTERAPIA?
Emilia Soroko i Barbara Jankowska wskazują, że dzieci i młodzież uczestniczące w zajęciach
socjoterapeutycznych doświadczają kryzysów rozwojowych z powodu podejmowania kolejnych
zadań i przechodzeniem przez fazy rozwoju psychospołecznego. Mogą one wiązać się z:
1. objawami typowo somatycznymi (np. różnego rodzaju powtarzające się bóle (głowy, brzucha, omdlenia), których nie można wytłumaczyć obecnością choroby),
2. objawami widocznymi w relacjach z rówieśnikami i dorosłymi (trudność w zawiązywaniu kontaktu z rówieśnikami czy wchodzenia w głębsze znajomości, wycofanie z kontaktów społecznych, przybieranie negatywnej roli w klasie, np. „kozła ofiarnego” czy naruszanie granic innych (np. poprzez agresywne zachowania)),
3. objawami związanymi z funkcjonowaniem psychospołecznym ( fobie (szkolne, społeczne), zaburzenia emocjonalne, zaburzenia zachowania ale również nadużywanie środków psychoaktywnych).
W JAKI SPOSÓB WYGLĄDAJĄ ZAJĘCIA SOCJOTERAPEUTYCZNE?
Zajęcia socjoterapeutyczne zazwyczaj trwają w roku szkolnym – od września/października do czerwca w częstotliwości jeden raz w tygodniu. Długość zajęć to przeważnie 1,5h. Zajęcia socjoterapeutyczne opierają się na pracy na strukturze. Oznacza to, że prowadzący mają przygotowany scenariusz zajęć, który uwzględnia różne ćwiczenia. Część może wiązać się z fazą w jakiej znajduje się grupa, część jest ukierunkowana na rozładowanie emocji. Proces grupowy dzieli się na trzy fazy:
- początkową (integracyjną),
- przejściową (konfliktu i oporu),
- i konstruktywnej pracy.
W początkowej fazie celem grupy jest przede wszystkim zintegrowanie uczestników zajęć,
zbudowanie poczucia bezpieczeństwa i zaufania, określenie kontraktu, zasad i celów wspólnej pracy. W tej fazie dzieci i nastolatkowie często decydują się na odejście z grupy. Może to wiązać się ze zbyt dużym lękiem czy trudnością w określeniu celu (motywacją wewnętrzną). Ważna jest wtedy współpraca z rodzicami, którzy mogą dodatkowo wspierać dziecko w trudnych stanach
emocjonalnych związanych z przeżywaniem grupy. W momencie zakończenia pierwszej fazy dzieci/nastolatkowie zaczynają czuć się pewniej i w otwarty sposób mogą wyrażać swoje odczucia wobec innych uczestników, jak i prowadzących. To wiąże się z przejściem do kolejnego etapu.
Mogą wtedy powstawać konflikty i związane z nimi koalicje, podgrupy. Pozytywne „przejście” przez tę fazę może skutkować utrwaleniem relacji, wzajemną akceptacją swoich wad i zalet, nabyciem umiejętności jak konstruktywnie wyrażać trudne emocje wobec innych.
Ostatnia faza wiąże się z pogłębioną pracą. Dzieci/nastolatkowie są zaangażowani we wzajemne problemy, są otwarci na to co dzieje się w grupie oraz na komentarze prowadzących. Są gotowi na ujawnianie trudnych treści, a pod koniec trwania zajęć pojawia się smutek związany z rozstaniem ale również wdzięczność i radość w związku z przeżyciem czegoś wartościowego.
Przedstawiony powyżej scenariusz to oczywiście „idealna” wizja pracy socjoterapeutycznej. W
praktyce często poszczególne fazy mogą trwać dłużej, co jest spowodowane dynamiką pracy tej
konkretnej grupy. Często też pojawia się frustracja i bezsilność ze strony rodziców, którzy nie widzą
zmian, o których mówią im prowadzący zajęcia. Dzieje się tak, ponieważ nowe, pozytywne,
przełomowe zmiany zachodzą na początku w grupie. Potrzeba czasu, żeby „przeniosły się” one na
inne obszary funkcjonowania dziecka/nastolatka – szkołę, dom, grupę rówieśniczą.
Zapraszamy nastolatków z rodzicami/opiekunami na spotkania kwalifikujące do grup socjoterapeutycznych prowadzonych we Wrocławiu naszym Centrum.
autor artykułu: psycholog, psychoterapeuta Faustyna Szaynok
