Diagnoza Spektrum Zaburzeń Autystycznych (ASD) u osób dorosłych

Diagnoza Spektrum Zaburzeń Autystycznych (ASD) u osób dorosłych

Diagnoza ASD u osób dorosłych nie jest łatwym zadaniem, ale nie jest niemożliwa. W Polsce od niedawna dostępne jest narzędzie ADOS-2, które umożliwia diagnozowanie dorosłych ze spektrum autyzmu. 

Czym jest Spektrum Zaburzeń Autystycznych (ASD)?

Jest to zaburzenie neurorozwojowe, charakteryzujące się trudnościami komunikacyjnymi, społecznymi oraz stereotypowymi, powtarzalnymi zachowaniami. Pierwsze objawy powinny pojawić się we wczesnym dzieciństwie, przed ukończeniem 3 r.ż. Jednak późniejsze wystąpienie objawów nie wyklucza możliwości postawienia diagnozy. 

W skład ASD wchodzą takie zaburzenia jak: autyzm dziecięcy, autyzm atypowy, zespół Aspergera czy inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne. 

Kryteria diagnostyczne spektrum zaburzeń autystycznych:

1.Stałe deficyty w zakresie komunikacji społecznej i społecznej interakcji w różnych kontekstach, niewyjaśnione przez ogólne opóźnienia rozwojowe, manifestujące się poprzez:

• trudności społeczno – emocjonalne 
• deficyty w zakresie zachowań o charakterze komunikacji niewerbalnej, używanych w celu interakcji społecznej
• trudności w utrzymywaniu relacji

2.Ograniczone, powtarzalne wzorce zachowania, zainteresowań lub aktywności:

• Stereotypowa lub powtarzalna mowa, ruchy lub posługiwanie się przedmiotami
• Nadmiernie wykorzystanie rutyny, zrytualizowanych wzorców zachowań werbalnych lub niewerbalnych lub nadmierny opór wobec zmiany
• Ograniczone, uporczywe zainteresowania, nietypowe pod względem intensywności lub przedmiotu.
• Nadmierna lub niedostateczna reaktywność na bodźce lub niezwykłe zainteresowanie sensorycznymi aspektami otoczenia.

3.Objawy muszą być obecne we wczesnym dzieciństwie a także upośledzać codzienne funkcjonowanie osoby. 

Objawy autyzmu u dorosłych:

• trudność w rozumieniu co inni ludzie myślą i czują
• niepokój w sytuacjach społecznych
• trudność w zdobywaniu przyjaciół lub preferowanie spędzania czasu w samotności
• niezamierzone bycie niemiłym lub okazywania braku zainteresowania innym
• trudność w opowiedzeniu o swoich uczuciach
• dosłowność
• codzienna rutyna, niska elastyczność
• brak rozumienia reguł społecznych np. kiedy nie przerywać innym wypowiedzi a kiedy przerywać
• niechęć do kontaktu wzrokowego i unikanie patrzenia innym w oczy
• zauważanie szczegółów, wzorców, dźwięków, zapachów lub innych bodźców, których nie zauważają inni
• dokładne planowanie wykonania działań i podążanie według planu
• duże zainteresowanie określonymi dziedzinami
• podchodzenie zbyt blisko do innych osób albo dyskomfort kiedy inni podchodzą zbyt blisko lub dotykają

“Złoty standard” diagnozy autyzmu

W skład światowego “złotego standardu” diagnozy zaburzeń autystycznych wchodzą dwa wystandaryzowane i ustrukturyzowane narzędzia. Są one oparte na wieloletnich badaniach naukowych z bardzo dobrze dopracowaną skutecznością.

• ADOS – 2 (Autism Diagnosis Observation Schedule) – to protokół to obserwacji zachowań. Pozwala na określenie umiejętności komunikacji, wzajemności interakcji społecznych, zabawy, stopnia nasilenia zachowań stereotypowych, a także innych zachowań odbiegających od normy, takich jak wzmożona aktywność psychoruchowa czy zachowania agresywne. Pozwala badać dzieci od 12 m.ż., młodzież i dorosłych. Badanie może przeprowadzić jedynie specjalista posiadający kwalifikacje do diagnozowania tą metodą. Badania pokazują, że wyniki uzyskane w ADOS – 2 są stabilne czasowo. Zaletą tej metody jest to, że może być powtarzana wiele razy u jednej osoby. Badanie trwa około 60 – 75 minut. (Czas trwania dostosowany jest do indywidualnych możliwości dziecka). W przypadku małych dzieci przeprowadzane jest w obecności opiekuna.
• ADI-R (Wywiad do Diagnozy Autyzmu – Wersja zrewidowana) – to ustrukturyzowany wywiad, pozwalający na zdobycie informacji niezbędnych do postawienie diagnozy ASD. Wywiad przeprowadzany jest z opiekunem dziecka i trwa około 1,5 – 2 h. Pozwala na zbadanie przebiegu rozwoju i daje możliwość oceny aktualnego funkcjonowania z uwzględnieniem tego przebiegu. W przypadku osób dorosłych konieczne jest przeprowadzenie wywiadu z rodzicem/opiekunem prawnym. Pytania wywiadu odnoszą się do funkcjonowania we wczesnym dzieciństwie, w szczególności pomiędzy 4 a 5 r.ż.

Ostateczną kliniczną diagnozę zaburzenia ze spektrum autyzmu, po konsultacji z innymi profesjonalistami, ma prawo postawić tylko lekarz. 

Plan wizyt i cennik:

Diagnoza dorosłych:

Możliwe są dwa warianty diagnozy – jeden w oparciu o światowy złoty standard, z wykorzystaniem obydwu narzędzi, wchodzących w jego skład. W tym wariancie konieczne jest przeprowadzenie wywiadu z rodzicem/opiekunem osoby dorosłej. Drugi opiera się o wywiad z osobą dorosłą i badanie narzędziem ADOS-2.

Wizyty:	I wariant	II wariant
Wizyta u diagnosty – pogłębiony wywiad	I spotkanie – cena 440 zł – pogłębiony wywiad z rodzicami/opiekunami prawnymi osoby dorosłej, z użyciem protokołu ADI-R. Czas trwania 90 – 120 minut. II spotkanie- cena 220 zł – pogłębiony wywiad z osobą dorosłą. Czas trwania 60 minut.	I spotkanie – cena 220 zł – pogłębiony wywiad z osobą dorosłą. Czas trwania 60 minut.
Badanie ADOS 2.	Cena 600 zł wraz z opisem wyników. Czas trwania: 50 – 75 minut.	Cena 600 zł wraz z opisem wyników. Czas trwania: 50 – 75 minut.
Wizyta podsumowująca z diagnostą	Przekazanie i omówienie wyników diagnozy. Cena 220 zł. Czas trwania: 50 minut.	Przekazanie i omówienie wyników diagnozy. Cena 220 zł. Czas trwania: 50 minut.
Wizyta u psychiatry	Postawienie diagnozy. Cena 350 zł. Czas trwania: 40 minut	Postawienie diagnozy. Cena 350 zł. Czas trwania: 40 minut

 

Literatura:

• Agnieszka Rynkiewicz, Marta Kulik (2013). Wystandaryzowane, interaktywne narządzia do diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu a nowe kryteria diagnostyczne DSM-5. Psychiatria tom 10, nr 2, s.41-48
• Gałecki, M. Pilecki i in. (2018) Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM-5, Edra Urban & Partner.