Złoty standard diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu – ADOS-2

przez
źródło zdjęcia: practest.com

Poprawnie postawiona diagnoza to klucz do najpotrzebniejszej interwencji i do zaplanowania odpowiedniej terapii. Niezbędne w pracy diagnostycznej są zatem odpowiednie narzędzia. 

Gdy mówimy o diagnozie zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD), mamy dostęp do tzw. „złotego standardu”, na który składa się m.in. ADOS-2. 

ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule Second Edition – Protokół Obserwacji do Diagnozy Autyzmu Druga Edycja) to jedno z najpopularniejszych narzędzi stosowanych na całym świecie w diagnostyce ASD. Został stworzony przez prof. Catherine Lord i jej współpracowników. Narzędzie dostępne jest komercyjnie od 2001 roku i przetłumaczone zostało do tej pory na ponad 20 języków. Jest stosowane w wielu krajach w Europie, obu Amerykach, Australii oraz Azji (Lord i in., 2017). 

Narzędzia diagnostyczne, takie jak ADOS-2, nie powinny być przetłumaczone i używane w innym kraju bez odpowiedniego przygotowania, czyli adaptacji do kultury i języka danego kraju. Projekt adaptacji ADOS-2 do polskich warunków został przeprowadzony przez prof. Ewę Pisulę i dr Izabelę Chojnicką na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Adaptacja była niełatwym i czasochłonnym zadaniem, obejmującym badania na określonej liczbie osób z diagnozą ASD, innymi zaburzeniami oraz osobami neurotypowymi.

ADOS-2 to częściowo ustrukturyzowana ocena interakcji społecznych, języka i komunikacji, powtarzalnych, ograniczonych wzorców zachowań i zainteresowań, a także zabawy i wyobraźni. Pozwala na bezpośrednią obserwację zachowań osób, u których podejrzewa się ASD. Ocenie na podstawie obserwacji w czasie rzeczywistym podlegają objawy typowe dla ASD. ADOS-2 wykonują lekarze, psychologowie kliniczni i szkolni, pedagodzy, logopedzi, terapeuci zajęciowi i inni przeszkoleni specjaliści. Diagnosta obserwuje i koduje zachowania badanego w celu uzyskania informacji przydatnych do: „ustalenia rozpoznania, ukierunkowania interwencji lub leczenia oraz wyboru bądź dostosowania trybu i/lub programów kształcenia” (Rynkiewicz i in, 2018). 

ADOS-2 zawiera pięć modułów oceny umożliwiających badanie osób w różnym wieku chronologicznym i na różnych poziomach rozwoju.

Moduł T – przeznaczony do badania dzieci w wieku chronologicznym 12-30 miesięcy, których wiek umysłowy wynosi co najmniej 12 miesięcy i które nie posługują się mową lub używają pojedynczych słów. Ważne, żeby dzieci były w stanie samodzielnie, bez pomocy przejść co najmniej kilka kroków.

Moduł 1 – przeznaczony jest do badania osób w wieku chronologicznym wynoszącym powyżej 30 miesięcy, których wiek umysłowy wynosi co najmniej 15 miesięcy, nieposługujących się mową bądź używających pojedynczych słów.

Moduł 2 – przeznaczony do badania osób w dowolnym wieku chronologicznym, których wiek umysłowy wynosi co najmniej 15 miesięcy i które opanowały mowę zdaniową, czyli elastycznIe używają przynajmniej trzywyrazowych spontanicznych i sensownych wypowiedzi.

Moduł 3 – przeznaczony do badania dzieci i młodszych nastolatków płynnie mówiących.

Moduł 4 – przeznaczony do badania starszych nastolatków i dorosłych płynnie mówiących.

Wybór odpowiedniego Modułu zawsze leży po stronie diagnosty, który ocenia zdolności językowe i wiek umysłowy na podstawie bezpośredniego kontaktu z badanym lub poprzez analizę dokumentacji psychologicznej i nagrań filmowych z udziałem badanego. 

ADOS-2 to narzędzie wystandaryzowane, co oznacza, że diagnosta, który przeprowadza obserwację, kieruje się szczegółową instrukcją, stosuje zawsze te same pomoce (zabawki, książki, obrazki itp.), a zachowanie dziecka/dorosłego ocenia za pomocą ściśle określonych kryteriów. Osoba, który chciałaby badać za pomocą ADOS-2, musi przejść szkolenie i uzyskać certyfikat, żeby móc korzystać z tego narzędzia.

Badanie ADOS-2 trwa 40-60 minut, a diagnosta podczas tego czasu proponuje różne aktywności, bawi się z dzieckiem (w zależności od wieku) i rozmawia z dorosłym. Ważne jest, aby badany znajdował się w dobrej kondycji psychofizycznej – był zdrowy, najedzony i wypoczęty. Badanie obejmuje obserwację zachowań i interakcji, a w przypadku małych dzieci zawsze obecny jest rodzic lub opiekun. ADOS-2 dostarcza informacji na temat mocnych i słabszych stron osoby ze spektrum autyzmu, co pomaga zrozumieć jej potrzeby. Dodatkowo, badanie może być powtarzane po 6 miesiącach lub roku, aby ocenić zmiany w zakresie sfer, w których wstępują objawy autyzmu.

Na podstawie obserwacji diagnosta ocenia różne aspekty zachowania, reprezentujące pięć kategorii:

  • Język i komunikacja: ocenia się zdolności badanego do używania języka i komunikacji, zarówno werbalnej, jak i niewerbalnej.
  • Wzajemność w interakcjach społecznych: analizuje się, jak badany angażuje się w interakcje społeczne, w tym zdolność do nawiązywania relacji i rozumienie społecznych sygnałów.
  • Zabawa/wyobraźnia: ocenia się zdolności badanego do zabawy, kreatywności i wyobraźni.
  • Zachowania stereotypowe i sztywne zainteresowania: badanie uwzględnia obserwacje dotyczące powtarzalnych zachowań, ograniczonych zainteresowań i innych stereotypów.
  • – Inne zachowania odbiegające od normy: ocenia się wszelkie inne zachowania, które mogą być nietypowe lub niezgodne z oczekiwaniami rozwojowymi.

W efekcie badania uzyskuje się wyniki w dwóch skalach: afekt społeczny oraz ograniczone i powtarzane zachowanie, a także wynik całkowity. Porównanie tego wyniku z odpowiednim dla danego modułu progiem odsiewowym pozwala na określenie, czy zachowanie badanego wskazuje, czy nie wskazuje na zaburzenia ze spektrum autyzmu, a w przypadku najmłodszych badanych (w wieku poniżej 31 miesięcy) – na określenie stopnia, w jakim zachowanie dziecka budzi niepokój. W odniesieniu do badanych w wieku powyżej 30 miesięcy oblicza się też na podstawie wyniku całkowitego wynik porównawczy, wyrażony w skali 1-10, wskazujący na nasilenie zaburzenia.

ADOS-2 ma szerokie zastosowanie. Oprócz diagnozy indywidualnej stał się standardem w badaniach naukowych, zapewniając ujednolicone kryteria włączenia pod kątem obecności i nasilenia objawów typowych dla ASD oraz wiarygodność porównań wyników uzyskanych w różnych ośrodkach badawczych. 

Artykuły na temat spektrum autyzmu:

W naszym Centrum realizujemy:

autor: Karolina Szczepańska – certyfikowany diagnosta ADOS-2, certyfikowany diagnosta ADI-R

bibliografia:

  • Rynkiewicz, A., King, B., Kalisz, K., Słopień, A., Janas-Kozik, M., & Łucka, I. (2018). Kompetentni użytkownicy i standardy użytkowania wywiadu do diagnozowania autyzmu ADI-R (Autism Diagnostic Interview–Revised) oraz protokołu obserwacji do diagnozowania zaburzeń ze spektrum autyzmu ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule). Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 18(4), 399-404.
  • Lord C., i in. (2017), ADOS-2 Protokół obserwacji do diagnozowania zaburzeń ze spektrum autyzmu. Podręcznik.
Call Now ButtonZadzwoń teraz!