Na przestrzeni ostatnich lat da się zaobserwować wyraźny wzrost zainteresowania psychoterapią i innymi formami zgłębiania tajników naszego funkcjonowania psychicznego. Rodzą się w związku z tym podstawowe pytania o to, dla kogo jest ona przeznaczona, jak dokładnie działa i do kogo najlepiej zwrócić się o pomoc?
Zapraszamy do przeczytania rozmowy z psychoterapeutą mgr Jackiem Rucińskim.
Najprostsza definicja psychoterapii to proces leczenia chorób psychicznych i zaburzeń emocjonalnych. Jednak czy koniecznie trzeba być chorym psychicznie żeby korzystać z psychoterapii i co za tym idzie, czy każdy korzystający z psychoterapii jest chory psychicznie?
Myślę, że wątpliwości związane z odpowiedzią na te pytania skutecznie powstrzymują niejedną osobę potrzebującą pomocy. Mimo, że poziom społecznej otwartości i tolerancji w stosunku do osób chorych (na przeróżne schorzenia, także psychiczne) systematycznie wzrasta, dużo jeszcze pracy przed propagatorami psychoterapii, aby zniwelować lęk przed etykietką chorego psychicznie, której to obawiają się nierzadko osoby borykające się z problemami w sferze funkcjonowania wewnętrznego.
Osoby cierpiące na zdiagnozowaną chorobę psychiczną lub rozpoznające u siebie jej objawy oczywiście powinny z psychoterapii skorzystać – w tym przypadku nie ma wątpliwości. Są jednak ludzie, którzy nie zauważają u siebie żadnych objawów chorobowych, jednak czują brak satysfakcji z życia, przeżywają trudności w relacjach interpersonalnych, jakoś ciężko im się dogadać z ludźmi, być może dominuje u nich niskie poczucie własnej wartości lub nie mogą utrzymać bliskich, satysfakcjonujących relacji z innymi. Mimo, że u osób takich brak jednoznacznych objawów chorobowych, a co za tym idzie trudno nazwać je psychicznie chorymi, kontakt z psychoterapeutą jest dla nich zdecydowanie wskazany.
Zdarzają się także sytuacje przeżywania przejściowych kryzysów, trudności z zaadaptowaniem się do nowej sytuacji – także w tym przypadku warto skorzystać z pomocy terapeuty.
Poza swoim głównym i najbardziej oczywistym zadaniem – leczeniem chorób psychicznych, psychoterapia ma także wartość rozwojową, może być rozumiana (bo tym w istocie jest) jako doskonalenie siebie, nabywanie umiejętności w radzeniu sobie z sytuacjami przeżywanymi jako trudne, pogłębianie samowiedzy oraz budowanie wglądu we własne funkcjonowanie psychiczne, czyli specyficzne samopoznanie. W związku z powyższym oczywistym jest, że nie tylko zaburzenie psychiczne może być powodem podjęcia psychoterapii, może ona być także narzędziem samorozwoju.
Kto zatem powinien korzystać z psychoterapii?
Zacznę od najbardziej oczywistej odpowiedzi: każdy, kto dostrzega u siebie objawy zaburzenia psychicznego, czyli: stany lękowe, stany depresyjne, halucynacje, poczucie odrealnienia, trudności w panowaniu nad emocjami, zbytnie uleganie emocjom, zaburzenia jedzenia i odżywiania, zachowania autoagresywne itp.
Kolejną ważną grupą osób, które mogą odnieść korzyść z psychoterapii, są osoby skarżące się na dolegliwości somatyczne (cielesne), których nie da się wyjaśnić, np. bóle głowy, bóle brzucha, ucisk w klatce piersiowej, palpitacje, omdlenia, poczucie duszności, czy zaburzenia snu. Jeżeli diagnostyka lekarska nie potrafi odpowiedzieć na pytanie o przyczynę tego typu objawów i wykluczone zostaną somatyczne choroby, to z dużą dozą prawdopodobieństwa możemy przypuszczać, że źródło dolegliwości leży w funkcjonowaniu psychicznym, a jego analiza może przyczynić się do ich ustąpienia.
Liczną grupę pacjentów psychoterapeutycznych stanowią także osoby borykające się z problemami seksualnymi, takimi jak przedwczesny wytrysk, czy anorgazmia.
Istotnym powodem do zgłoszenia się do gabinetu terapeutycznego jest wspominany już wcześniej brak poczucia satysfakcji z życia, niski poziom motywacji do działania, trudności w zakończeniu podejmowanych działań, brak satysfakcji z relacji interpersonalnych lub przeżywane w tej sferze chroniczne trudności. Mimo że powyższe kwestie nie stanowią same w sobie objawów chorobowych, mogą być warunkowane specyfiką funkcjonowania psychicznego, której poznanie w warunkach gabinetu psychoterapeutycznego przyczyni się do podniesienia jakości życia i poczucia satysfakcji.
Okresowo potrzebę wsparcia mogą odczuwać także osoby przeżywające kryzys, czy to z powodu traumatycznego wydarzenia w życiu (śmierć bliskiej osoby, rozwód, utrata pracy, wypadek, ciężka choroba, itp), czy też wynikający z trudności w odnalezieniu się w nowej sytuacji życiowej (tzw. kryzys rozwojowy).
Jak działa psychoterapia psychodynamiczna?
Psychoterapia psychodynamiczna, jak zdecydowana większość oddziaływań psychoterapeutycznych oparta jest na metodzie dialogowej, co znaczy, że głównym jej narzędziem jest dialog pacjenta i terapeuty. Ma on doprowadzić do jednego zasadniczego celu, jakim jest trwała pozytywna zmiana w funkcjonowaniu psychicznym pacjenta i ocenie jakości jego przeżywania. Mówiąc prościej psychoterapia stawia sobie za cel zwiększenie poczucia satysfakcji z życia, zniwelowanie dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta, ustąpienie objawów chorobowych. Te ogólne cele niezmienne są dla każdej terapii, a realizuje się je poprzez wspólne ustalenie indywidualnych celów dla każdej relacji terapeutycznej.
Zmiana terapeutyczna możliwa jest dzięki specyfice relacji terapeutycznej, której analiza jest najważniejszą częścią terapii. Wbrew obiegowej opinii to właśnie ona, nie tylko analizowanie ważnych wydarzeń z historii życia pacjenta, odgrywa w leczniczym i rozwojowym procesie kluczową rolę. Psychoterapia psychodynamiczna opiera się bowiem na mechanizmie przeniesienia, który zakłada, że kształt naszych relacji z najważniejszymi osobami (tzw. obiektami) w naszym życiu powielany jest nieświadomie i odtwarzany w relacjach z innymi.
Analizując powielane nieświadomie wzorce relacji, przyglądając się mechanizmom obronnym pacjent buduje swój wgląd we własne funkcjonowanie psychiczne. Paradoksalnie wgląd jest jednocześnie narzędziem i celem terapii psychodynamicznej. Jego pogłębianie daje możliwość lepszego rozumienia mechanizmów własnego działania psychicznego pacjenta, a co za tym idzie przekłada się na umiejętność samodzielnego radzenia sobie w trudnych sytuacjach w przyszłości – bez potrzeby kontaktu z psychoterapeutą. Owocuje to trwałą zmianą w osobowości pacjenta, o której wcześniej wspominałem.
Każdy proces terapeutyczny charakteryzuje się własną dynamiką, co oznacza między innymi, że różni pacjenci w różnym tempie i z różną intensywnością przeżywać będą zmiany terapeutyczne. Ważnym czynnikiem jest także obecność w każdej terapii zjawiska oporu – wynikającego głównie z lęku przed zmianą i konfrontacją z nieuświadamianymi aspektami funkcjonowania pacjentów. Zdarza się nawet, że na pewnych etapach terapii dochodzi do okresowego pogorszenia samopoczucia – nie świadczy to jednak o niczym innym jak tylko o tym, że proces terapeutyczny postępuje. Głównie z uwagi na ten aspekt kluczową kwestią dla każdego terapeuty jest wewnętrzna motywacja pacjenta do podjęcia terapii, bez niej pozytywna zmiana nie będzie możliwa do osiągnięcia.
Na koniec ostatnie pytanie, czy lepiej problemy psychiczne konsultować z psychoterapeutą, czy może z psychiatrą?
W zasadzie nie ma to większego znaczenia. Psychoterapeuci i psychiatrzy bardzo często działają komplementarnie, co znaczy, że w ogromnej większości przypadków psychiatra poza wypisaniem leków (jeśli będzie to konieczne) zaleci psychoterapię. Podobnie psychoterapeuta widząc nagłe pogorszenie samopoczucia pacjenta, bądź obserwując obecność silnych objawów chorobowych, jak na przykład silne stany lękowe, depresyjne, zaburzenia testowania rzeczywistości, zaburzenia snu itd. powinien zalecić konsultację psychiatryczną pod rygorem zawieszenia bądź przerwania terapii jeśli pacjent nie chciałby się temu zaleceniu podporządkować. Nierzadko zdarza się, że terapeuci i psychiatrzy współpracują ze sobą – jest to pod wieloma względami optymalna dla pacjentów sytuacja.
Podsumowując nasze rozważania podkreślę, że celem psychoterapii jest zmiana w funkcjonowaniu psychicznym pacjenta, przekładająca się na zmianę w jego życiu, sposobie postrzegania i przeżywania rzeczywistości. Zmiana ta zawsze ma na celu podniesienie poziomu satysfakcji z życia, powrócenie na drogę rozwoju wewnętrznego, odzyskanie albo uzyskanie równowagi emocjonalnej. Nie dotyczy to tylko osób chorych psychicznie, lecz wszystkich tych, którzy odczuwają potrzebę zrewidowania swojego dotychczasowego funkcjonowania, bądź zwyczajnie chcieliby lepiej poznać motywy swojego zachowania w różnych sytuacjach i uzyskać wgląd w nie zawsze oczywiste motywacje swojego zachowania.
Polecana literatura:
-
Grzesiuk L., Psychoterapia bez tajemnic.
