“W manii czułam, że mogę przenosić góry. Brałam kredyty, kupowałam obrazy, podróżowałam po świecie. Odpalałam kolejne firmy, które miały dać pieniądze na upragniony dom i samochód. Mało spałam i niewiele jadłam, za to ciągle mówiłam, dużo i do wszystkich, a w głowie pojawiała się lawina pomysłów i milion możliwości, po które musiałam tylko sięgnąć…wszystko wydawało się być na wyciągnięcie ręki. Chwytając jedną możliwość, zaraz kusiła następna – żadnej nie mogłam utrzymać na dłużej i może z wycieńczenia, po miesiącach bycia na pełnych obrotach, przychodziła depresja. Raz słabsza, raz silniejsza – bywały momenty w których bałam się wyjść z domu, zobaczyć się z ludźmi, bałam się ich. Bałam się świata i życia. Trzęsłam się ze strachu. Całymi dniami nie wychodziłam z łóżka. Nie jadłam i nie miałam siły się umyć. Kiedy chciałam coś powiedzieć, zapominałam słów. Żeby przerwać ten stan, czasem połykałam garść tabletek, czasem podcinałam sobie żyły, nie chciałam dalej żyć z tym wszechogarniającym strachem. Zawsze ktoś mnie ratował. Później był szpital, leczenie, wychodzenie z depresji i wszystko zaczynało się od nowa…podwyższony nastrój, dużo pomysłów i nadmiar energii…wtedy zawsze wydawało mi się, że nic mi nie jest, że jestem zdrowa i świat zaczyna znowu należeć do mnie. W manii nigdy nie czułam, że choruję. Nikt wtedy nie był w stanie przekonać mnie do wizyty u lekarza…”
Zwykle zaczyna się właśnie od diagnozy depresji. To z mocno obniżonym nastrojem i myślami samobójczymi pacjenci trafiają do psychiatry bądź psychoterapeuty. Po jakimś czasie, okazuje się, że po depresji pojawia się skrajna euforia, a później znowu depresja. Wtedy psychiatra diagnozuje chorobę afektywną dwubiegunową (ChAD) zwaną do niedawna zaburzeniem maniakalno-depresyjnym lub cyklofrenią.
Co to jest choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD)?
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) to zaburzenie psychiczne, w którym występują naprzemiennie odmienne (dwubiegunowe) nastroje. Życie toczy się pomiędzy dwiema różnymi rzeczywistościami: euforią i depresją. Jest wiele odmian choroby afektywnej dwubiegunowej. W jej przebiegu pojawia się:
- hipomania – nadmierna aktywność i energia,
- mania – w czasie trwania której u chorych zauważa się nienaturalnie wzmożony nastrój,
- depresja – przejawiająca się znacznie obniżonym nastrojem.
Skrajne wahania nastroju występują u około 1,5 proc. ludzi. Choroba rozpoczyna się zazwyczaj w młodym wieku. Pierwsze objawy występują między 20 a 30 rokiem życia. Tylko u 10 proc. pacjentów po pierwszym epizodzie nie następuje nawrót. Epizody mogą pojawiać się po sobie w różnych okresach, najczęściej dochodzi do jednego rocznie. Na chorobę afektywną dwubiegunową chorują w równym stopniu kobiety, jak i mężczyźni.
Jak rozpoznać epizod maniakalny?
Epizody maniakalne to okresy skrajnie podwyższonego nastroju. Jedni pacjenci czują się wtedy rozdrażnieni, inni – niezwyciężeni. Epizody euforii przewyższają zwykłe poczucie radości, powodując kłopotliwe objawy takie jak:
- rozbiegane myśli,
- bezsenność,
- słowotok,
- impulsywne działania,
- ryzykowne zachowania.
Wbrew temu, co myślą niektórzy, mania to nie jest wcale nic przyjemnego. To stan, w którym człowiek pędzi ślepo na ścianę, nie myśli, uznaje, że może wszystko.
Jak rozpoznać epizod depresyjny?
Faza depresyjna może objawiać się na wiele sposobów, m.in.:
- obniżony nastrój,
- utrata zainteresowań,
- zaburzenie łaknienia,
- poczucie braku wartości i nadmiernej winy,
- zbyt długi lub krótki sen,
- nadpobuliwość ruchowa lub powolność,
- nieustępujące myśli o samobójstwie.
W przebiegu choroby mogą pojawić się również psychotyczne objawy takie jak:
- niezborna mowa i zachowanie,
- urojenia,
- paranoja,
- halucynacje.
Łączy się to z nadmiarem neuroprzekaźnika zwanego dopaminą.
Więcej o depresji, jej objawach i leczeniu przeczytasz tutaj.
Jaka jest przyczyna wystąpienie choroby afektywnej dwubiegunowej?
Naukowcy sądzą, że główną rolę odgrywa zawiły system nerwowy mózgu. Wykorzystując rezonans magnetyczny odkryli, że zdolność mózgu do utrzymania porządku jest zaburzona u osób z ChAD – ich neurony tworzą sieć, w której nie można się odnaleźć. Mając za przewodnika jedynie sprzeczne sygnały ludzie z ChAD mają anormalne myśli i zachowania.
Nie da się przypisać jednej przyczyny tej chorobie. W rzeczywistości to bardzo złożony problem. Na przykład ciało migdałowate mózgu odgrywa rolę w myśleniu, pamięci długotrwałej i przetwarzaniu emocji. W tym obszarze mózgu czynniki jak geny czy trauma społeczna, mogą powodować zaburzenia i wywoływać objawy ChAD.
Choroba często występuje rodzinnie (prawie połowa chorujących ma w rodzinie kogoś cierpiącego na te zaburzenia), jest więc uwarunkowana genetycznie. Ale to nie znaczy, że istnieje pojedynczy gen dwubiegunowości. Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby zależy od interakcji pomiędzy wieloma genami w skomplikowanym procesie, który nadal staramy się zrozumieć.
Przyczyną ChAD mogą być również urazy i mikrourazy mózgu, jak również wady rozwojowe płodu. Niekiedy mogą ją wywoływać czynniki środowiskowe takie jak: przewlekły stres, niedobór snu, zaburzenia rytmu dobowego oraz używki w postaci substancji psychoaktywnych.
Jak wygląda życie osoby z chorobą afektywną dwubiegunową?
Na świecie od 1 do 3 procent społeczeństwa doświadcza skrajnych stanów emocjonalnych. Większość z nich dobrze funkcjonuje społecznie, a ich życie, wybory i związki nie są zdefiniowane przez chorobę. Jednak dla wielu osób konsekwencje choroby są poważne. Choroba może negatywnie wpływać na sukcesy w szkole, w pracy, związki, stabilność finansową i bezpieczeństwo osobiste. Ktoś kto balansuje między skrajnymi stanami emocjonalnymi często nie potrafi znaleźć równowagi niezbędnej do normalnego życia. Bez leczenia epizody wracają częściej i trudnej z nich wyjść.
Jak wygląda leczenie?
Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej może trwać od kilku do kilkunastu lat, a w cięższych przypadkach nawet całe życie. Lekarze zalecają farmakoterapię oraz psychoterapię, których celem jest wyciszenie intensywnych objawów, obniżających poziom życia pacjentów. Dzięki psychoterapii mogą zrozumieć występujące stany i zaakceptować je. Czasem konieczna jest hospitalizacja. Kluczową rolę w procesie leczenia odgrywa wsparcie najbliższych osób. Świadomość, że nie są pozostawieni sami sobie, dodaje sił i chęci do walki z chorobą. Trzeba pamiętać, że diagnoza to nie wyrok, a z chorobą da się normalnie żyć. Naprawdę groźna bywa jednak, gdy jest nieleczona. Co piąty samobójca zabija się właśnie z jej powodu, nie wiedząc, że jest chory. Dlatego najważniejsze w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej jest jej wczesne rozpoznanie. Po trafnej diagnozie, liczy się systematyczne chodzenie na terapię. WHO szacuje, że choroba afektywna dwubiegunowa to druga najczęstsza przyczyna niezdolności do pracy z powodów psychiatrycznych.
