„Wywiad motywacyjny to oparta na współpracy, zorientowana na cel metoda komunikacji ze szczególnym uwzględnieniem języka zmiany. Ma on na celu wzmocnienie osobistej motywacji do zmiany i zaangażowanie w określenie celu poprzez wywołanie i zbadanie własnych powodów zmian klienta w atmosferze akceptacji i współczucia”.
William R. Miller i Stephen Rollnick
W celu osiągnięcia zmiany fundamentalne znaczenie ma motywacja klienta. Charakteryzuje się ona ambiwalencją, oporem oraz podtrzymuje rozmowę. Nie jest to ani cechą, ani też cechą definiującą osobowość. Jest to stan: zmienny, dynamiczny i może zmienić się z zobowiązania skierowanego na jakieś działanie, na powrót do starych zachowań. Jednym z możliwych do zastosowania narzędzi wspierających klienta w zmianie jest właśnie dialog motywacyjny.
Co prawda dialog motywacyjny może być stosowany samodzielnie, albo jako świetne narzędzie, które wspomaga terapię poznawczo – behawioralną i tym samym obok TPB może się stać skuteczną formą w pracy z osobami uzależnionymi od czynności i substancji. Specjaliści wskazują, że dialog motywacyjny warto zastosować zwłaszcza w początkowej fazie procesu terapeutycznego – wspiera on bowiem budowanie relacji terapeutycznej, zidentyfikowanie problemu i sprecyzowanie planu zmiany. Docenić też trzeba szczególnie rolę dialogu motywacyjnego w pracy nad ambiwalencją klienta, czyli pojawiającymi się wątpliwościami. Bez wątpienia bywa też bardzo pomocny w przypadku pracy z osobami w nawrocie, czyli tymi, które wprowadziły co prawda w życie zmiany, ale wróciły do starych zachowań.
Zatem, czym dokładnie jest dialog motywacyjny…
… to ukierunkowany, skoncentrowany na osobie styl doradztwa, który skutecznie pomaga klientom zmienić ich zachowania. Dostarczane w duchu dialogu, podstawowe umiejętności zadawania otwartych pytań, afirmacji, aktywne słuchanie i podsumowywanie zwiększają motywację klienta i gotowość do zmiany. Empatia terapeuty, okazywana poprzez refleksyjne słuchanie i wywoływanie rozmów o zmianach, jest kolejnym ważnym elementem skuteczności dialogu i wiąże się z pozytywnymi wynikami klienta. Praca z klientami w duchu dialogu motywacyjnego jest oparta na współpracy, nie jest nakazowa, honoruje autonomię i samokierowanie, oraz weryfikuje zdolności klienta z autentycznymi doświadczeniami i perspektywą klienta.
Istnieją trzy główne zasady rozmowy w duchu dialogu motywacyjnego. Są to: wyrażanie empatii, wzmacnianie ambiwalencji i wspieranie poczucia własnej skuteczności. Celem jest połączenie rozmowy z tym, co dana osoba postrzega jako ważne dla docelowego zachowania/zmiany, które chce osiągnąć.
Dialog motywacyjny, choć zakorzeniony w terapii humanistycznej Carla Rogersa, nie jest jedynie podążaniem za klientem w duchu empatii. To podejście, które mocno koncentruje się na kliencie i celu interwencji oraz czynnie ukierunkowuje szukającego pomocy na poprawę funkcjonowania.
Stopniowo, wraz z rozwojem dialogu motywującego, poszerzał się również zakres jego zastosowania. Obecnie wykorzystuje się go w terapii osób uzależnionych, w tym uzależnionych behawioralnie, oraz w psychoterapii, pomocy społecznej, resocjalizacji, medycynie, edukacji i wielu innych dziedzinach.
Dialog motywacyjny w terapii uzależnień.
Istnieje spora ilość literatury dotyczącej zastosowania dialogu motywacyjnego w pracy z uzależnionymi od substancji, która – ogólnie mówiąc – potwierdza jego skuteczność. W przypadku uzależnień od czynności zdecydowanie przeważają publikacje dotyczące pracy z osobami zgłaszającymi się z problemem patologicznego lub problemowego hazardu. Badano też zastosowanie dialogu w pracy z uzależnieniem od Internetu i seksu. Pojawiły się próby stosowania dialogu w terapii kompulsywnego kupowania. W literaturze przedmiotu często pojawiają się doniesienia o łączeniu podejścia poznawczo-behawioralnego z dialogiem motywacyjnym: czasami stanowi niemal jej integralną część lub po prostu ją poprzedza.
Warto pamiętać, że dialog motywacyjny to styl bycia z ludźmi i integracja konkretnych umiejętności terapeuty – używanych, aby motywować do zmiany. Ten styl bycia wiąże się na przykład z unikaniem etykietowania, zwłaszcza na początku, osób zgłaszających się po pomoc. Nie tylko ważny jest tu wymiar symboliczny, ale i praktyczny. Takie podejście wspiera choćby pozostanie w terapii osób, które nie chcą „zmieniać swojej tożsamości”, jak ma to miejsce w grupach samopomocowych.
Można powiedzieć, że dialog motywujący przeżywa swój renesans a powodem jest jego skuteczność i użyteczność w procesie pomagania i leczenia uzależnień oraz wspierania w zmianie. To metoda wspierająca stosowaną terapię farmakologiczną czy poznawczo – behawioralną, która jak potwierdzają badania posiada niezaprzeczalną wartość.
Podsumowując Dialog Motywujący to metoda pracy z osobą, która służy wzmacnianiu motywacji do zmiany zachowania. Metoda ta została zakwalifikowana do tak zwanych Evidence Base Practises (praktyki o potwierdzonej naukowo skuteczności). Znajduje szerokie zastosowanie w różnych obszarach pracy terapeutycznej, psychologicznej oraz pedagogicznej. Jest pomocna w leczeniu uzależnień, motywowaniu pacjentów do zażywania leków, zmiany trybu życia.
Źródło:
- Miller, W. R., & Moyers, T. B. Eight stages in learning motivational interviewing, Journal of Teaching in the Addiction, 2006
- Dialog motywujący. Praca z osobami uzależnionymi behawioralnie, red. nauk. Jadwiga M. Jaraczewska, Małgorzata Adamczyk-Zientara, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2015 (ENETEIA Wydawnictwo Psychologii i Kultury)
- Miller William R., Rollnick Stephen, Dialog motywujący. Jak pomóc ludziom z zmianie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014
