Narcystyczne zaburzenie osobowości

Narcystyczne zaburzenie osobowości to jedno z wielu zaburzeń opisanych w klasyfikacjach chorób psychicznych takich jak DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) oraz ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems).

Nazwa tego zaburzenia przywodzi na myśl mit grecki o przystojnym młodzieńcu, który odtrącał zainteresowane nim nimfy, poświęcając cały swój czas na polowanie. Zesłaną na Narcyza karą za obojętność miało być ujrzenie swojego odbicia w tafli wody, które według przepowiedni zwiastowało jego śmierć. Mitycznego młodzieńca jak i osoby cierpiące na to zaburzenie osobowości łączy brak zainteresowania innymi ludźmi, ich myślami oraz przeżyciami. Osoby z tym zaburzeniem silnie koncentrują się na sobie oraz przejawiają trudność z mentalizowaniem, czyli “wchodzeniem w umysł” drugiej osoby. Ta zdolność odpowiada za umiejętność przybrania perspektywy innych oraz empatyzowanie.

Według klasyfikacji chorób psychicznych DSM, narcystyczne zaburzenie osobowości to “stały wzorzec zachowań i reakcji emocjonalnych związany z poczuciem wyższości (w wyobraźni i zachowaniu), potrzebą bycia podziwianym i brakiem zdolności do współodczuwania, rozpoczynający się u młodych dorosłych i występujący w różnych warunkach, charakteryzujący się co najmniej pięcioma z poniższych:

Wielkościowe przekonania co do swojej wartości (np. wyolbrzymianie swoich osiągnięć i talentów, oczekiwanie bycia traktowanym lepiej niż inni, pomimo braku znaczących osiągnięć).
Pochłonięcie wyobrażeniami o nieograniczonych: sukcesie, władzy, doskonałości, pięknie lub miłości idealnej.
Przekonanie o byciu kimś wyjątkowym i niepowtarzalnym, tym samym rozumianym wyłącznie przez osoby (lub instytucje) o wysokim statusie społecznym i zdolnym do przebywania wyłącznie w towarzystwie takich osób.
Nadmierna potrzeba podziwianym.
Poczucie bycia uprzywilejowanym (tzn. irracjonalne oczekiwanie bycia szczególnie traktowanym lub zakładanie z góry, że różne oczekiwania zostaną spełnione).
Wykorzystywanie innych osób do osiągnięcia swoich celów.
Brak zdolności współodczuwania: niechęć do rozpoznawania lub identyfikowania się z uczuciami albo potrzebami innych osób.
Częste poczucie zazdrości wobec innych lub przekonanie o tym, że to inni są zazdrośni.
Aroganckie, wyniosłe zachowywanie się lub postawa.

W dymensjonalnym rozumieniu zaburzeń osobowości zakłada się, że zaburzenia stanowią skrajny wariant cech osobowości. To znaczy, że te same cechy osobowości, ale w mniejszym nasileniu mogą mieć funkcję adaptacyjną i przyczyniać się do np. osiągania sukcesów zawodowych.

Choć termin narcyzm w języku potocznym ma pejoratywny wydźwięk, w literaturze możemy przeczytać także o zdrowym narcyzmie, który będzie się przejawiał w inwestowaniu w samorozwój, dobrym samopoczuciu w związku z własnymi osiągnięciami, satysfakcją z pracy, którą wykonujemy, braku nadmiernych oczekiwań, realistycznej samoocenie. Jeśli inwestowanie energii i zasobów oraz pozytywne uczucia skierowane na siebie nie przyjmują skrajnej formy i nie wykluczają inwestowania w intymne i głębokie relacje z innymi osobami, wtedy możemy mówić o zachowanej równowadze.

Opisane wyżej kryteria DSM tworzą spójny obraz osoby o tym zaburzeniu jako pewnej siebie, wyniosłej, pochłoniętej wielkościowymi fantazjami, chcącej być zawsze w centrum uwagi, nieświadomej reakcji innych ludzi na siebie, mającej wielkościowe przekonania na swój temat. Jest jednak drugi wymiar narcyzmu opisany szeroko w literaturze (poparty dowodami empirycznymi), który nie znalazł dokładnego przełożenia w kryteriach zawartych w klasyfikacji chorób psychicznych. Mowa tu o narcyzmie nadwrażliwym (cienkoskórnym). Osoby z diagnozą zaburzenia osobowości narcystycznej o typie nadwrażliwym będzie cechowało zahamowanie i nieśmiałość, chęć trzymania się na uboczu, wyczulenie na reakcje innych ludzi, unikanie bycia w centrum zainteresowania, doszukiwanie się w wypowiedziach krytyki, skłonność do uczucia wstydu i upokorzenia. Pacjenci z obu grup będą usilnie starali się utrzymać poczucie własnej wartości uciekając się jednak do różnych strategii.

Rozpowszechnienie narcystycznego zaburzenia osobowości wśród populacji ogólnej szacuje się między 0,1-6,2%. Częściej występuje wśród mężczyzn oraz w populacjach instytucji penitencjarnych (Marwick, Birrell str. 185).

Więcej o zaburzeniach osobowości, diagnozie oraz leczeniu można przeczytać tutaj

Więcej na temat diagnozy dzieci i nastolatków przeczytasz tutaj:

Zaburzenia osobowości borderline w wieku nastoletnim

Zaburzenia osobowości borderline – wczesne symptomy u dzieci i młodzieży

W naszym Centrum prowadzimy:

autor artykułu: Zuzanna Lewkowicz

bibliografia:

G. O. Gabbard, Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009.
N. McWilliams, Diagnoza psychoanalityczna. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 2008.
S. Birrell, K. Marwick, Psychiatria. Seria crash course. Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2014