Okres dojrzewania do jeden z ważnych etapów w życiu każdego człowieka. Zazwyczaj przyjmuje się, że zaczyna się w okresie pokwitania, czyli około 12-13 roku życia i kończy się między 22 a 25 rokiem życia, czyli w okresie w którym uzyskuje się stabilną i samodzielną rolę w społeczeństwie. Najczęściej powiązane z tym okresem zachowania to ryzykanctwo, brak pewności siebie, pozostawanie pod wpływem rówieśników.
Co ciekawe, badania pokazują, że koncepcja dojrzewania jest uniwersalnym kulturowo zjawiskiem. Wyniki uzyskane przez osoby w wieku 10-30 lat z jedenastu różnych krajów wykazały wyraźne podobieństwa w badanych obszarach: poszukiwanie wrażeń oraz samoregulacji. O ile, poszukiwanie wrażeń potęgowało się od 10 roku życia po późny wiek nastoletni (szczytowa wartość przypadała na 19 rok życia), a następnie jej wartość malała, o tyle poziom samoregulacji wzrastał od 10 do 25 roku życia i stabilizował się. Oprócz uniwersalności kulturowej pewnych zachowań typowych dla wieku dojrzewania, badacze znaleźli dowody na występowanie ich u zwierząt. Okres między pokwitaniem a osiągnięciem dojrzałości płciowej u myszy i szczurów trwa mniej więcej 30 dni. Badacze wykazali, że zwierzęta przez ten miesiąc bardziej ryzykują i są bardziej skłonne szukać nowych wrażeń niż przed pokwitaniem lub w okresie dorosłości. Steinberg i współpracownicy w badaniu z 2014 roku wykazali, że myszy nastolatki mając dostęp do alkoholu piją go więcej w towarzystwie nastoletnich myszy. Opisane zjawisko nie występowało u osobników dorosłych.
W okresie nastoletnim możemy wyodrębnić kilka etapów:
- wczesną adolescencję – od 10 do 15 roku życia,
- właściwą adolescencję – od 16 do 18 roku życia,
- późną adolescencję – od 18 do 23-24 roku życia.
Oprócz dojrzałości płciowej na płaszczyźnie fizycznej możemy wyodrębnić również inne osiągnięcia rozwojowe tego okresu, takie jak rozwój myślenia logicznego i abstrakcyjnego oraz krytycyzmu. Pojawienie się autoanalizy, pytań egzystencjalnych o sens życia oraz ironii i metafory, a także przejawy sceptycyzmu, niepewności poznawczej. Charakterystyczne dla tego okresu rozwojowego będzie również pojawienie się buntu oraz wzrost różnorodności i intensywności doświadczanych emocji, w tym skłonność do zmienności nastroju. Nastolatki silnie doświadczają gniewu i lęku przed negatywną oceną społeczną. Mają tendencję do mylnego interpretowania wyrazów twarzy oraz tonu głosu innych. Lęki przeżywane przez adolescentów są coraz bardziej podobne do lęków występujących u osób dorosłych, dotyczą m. in.: problemów w domu i rodzinie, relacji rówieśniczych i społecznych, wyglądu osobistego, szkoły i niepowodzeń, osiągnięcia aktualnych celów i katastrof naturalnych. W tym okresie występuje rozwój zachowań ryzykownych, m. in. eksperymentowanie z używkami czy rozpoczynanie współżycia. Zauważalna jest też skłonność do stanów depresyjnych oraz prób samobójczych. W rozwoju osobowości następuje kryzys tożsamości, przejawiający się potrzebą scalenia i zintegrowania dotychczasowej wiedzy z przeszłości i teraźniejszości z planami na przyszłość. Oprócz silnej pogrzeby indywidualności i samodzielności, u młodych osób występuje też potrzeba akceptacji i bezpieczeństwa.
Mówi się, że okres nastoletni to pomost między dzieciństwem a dorosłością, w którym dochodzi do wielu przemian na płaszczyźnie fizycznej, poznawczej, społecznej czy emocjonalnej. A to wszystko w celu ukształtowania tożsamości opartej na autonomii, akceptacji własnego ciała i wyglądu zewnętrznego, określenia własnych celów, wartości oraz wejścia w nowe role społeczne. Dla wielu rodziców nastolatków jest to również okres intensywny, pełen wyzwań oraz pytań dotyczących tego, czy to co dzieje się z ich dzieckiem mieści się jeszcze w normie rozwojowej. Tu z pomocą mogą przyjść psycholodzy pracujący z nastolatkami. W niektórych przypadkach rozmowa z osobą postronną może pomóc nastolatkowi uporządkować swoje myśli oraz odpowiedzieć na pytanie, czy doświadczane trudności są wskazaniem do podjęcia specyficznych oddziaływań takich jak psychoterapia, konsultacja lekarska czy wizyta w poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Więcej o tym jak przygotować się do pierwszej wizyty u psychologa młodzieżowego można przeczytać tutaj:
Poradnik dla nastolatków oraz rodziców.
W naszym Centrum prowadzimy dla dzieci i młodzieży:
- Trening Umiejętności Społecznych
- Socjoterapię
- Trening Zastępowania Agresji
- konsultacje psychologiczne dla dzieci
- psychoterapię indywidualną młodzieży
autor tekstu: Zuzanna Lewkowicz
bibliografia:
- M. Janas-Kozik, T. Wolańczyk, 2021. Psychiatria dzieci i młodzieży. Wydawnictwo PZWL, Warszawa.
- S-J. Blakemore, 2021. Sekretne życie mózgu nastolatka. Wydawnictwo Mamania, Warszawa.
