Socjoterapia - skuteczna pomoc dla nastolatków z trudnościami w relacjach rówieśniczych

Socjoterapia – skuteczna pomoc dla nastolatków z trudnościami w relacjach rówieśniczych

Okres dojrzewania to czas intensywnych zmian – biologicznych, emocjonalnych i społecznych. Jednym z kluczowych wyzwań jest odnalezienie swojego miejsca w grupie rówieśniczej. Gdy młody człowiek doświadcza odrzucenia, przemocy, braku akceptacji lub izolacji, może to prowadzić do głębokich zaburzeń emocjonalnych, obniżonej samooceny czy nawet zachowań autoagresywnych. Socjoterapia to sprawdzona forma wsparcia, która odpowiada na te trudności, łącząc elementy terapii, edukacji i wychowania.

Socjoterapia to celowe oddziaływanie wychowawcze i terapeutyczne realizowane w grupie, skierowane przede wszystkim do dzieci i młodzieży z zaburzeniami zachowania, trudnościami emocjonalnymi i społecznymi. Jej podstawowym narzędziem jest grupa, która staje się przestrzenią doświadczeń korekcyjnych, odmiennych od tych, których młodzi ludzie doświadczają w środowisku szkolnym czy rodzinnym

Jest to forma psychologicznej pomocy polegająca na intencjonalnym uruchamianiu czynników pomocowych, które występują między członkami grupy, w relacji z socjoterapeutą i w procesie grupowym. Celem tego oddziaływania jest uaktywnienie potencjału rozwojowego, zapobieganie kształtowaniu się zaburzeń i problemów zdrowotnych oraz zmiana trajektorii rozwoju i wzmocnienie mechanizmów zdrowia i/lub osłabienie patomechanizmu utrzymującego problemy psychospołeczne (Jankowiak, B., Soroko. E., 2005).

Ogólne cele socjoterapii obejmują:

odreagowanie napięć emocjonalnych
korygowanie negatywnych wzorców zachowania
rozwijanie kompetencji społecznych
wzmocnienie poczucia sprawczości i samooceny.

Psychodynamiczne podejście w socjoterapii

Choć socjoterapia wywodzi się z nurtów humanistyczno-społecznych, to psychodynamiczne podejście dostarcza głębszego rozumienia wewnętrznych konfliktów, które leżą u podstaw trudnych zachowań młodzieży. Zakłada ono, że wiele problemów emocjonalnych i społecznych wynika z nieuświadomionych potrzeb, lęków i konfliktów wewnętrznych.

Istotne jest zrozumienie wewnętrznych konfliktów uczestników i ich wpływu na zachowania w grupie. Nie bez znaczenia jest empatyczne podejście do młodzieży oraz rola socjoterapeuty, jako osoby pełniącej funkcję „dobrego obiektu”, co sprzyja procesowi rozwojowemu lub pokonaniu określonego kryzysu (Wilk, 2014) .

W psychodynamicznym podejściu wyróżniamy dwa główne cele socjoterapii:

Cele rozwojowe – wspieranie młodzieży w realizacji zadań rozwojowych, wzmacnianie możliwości funkcjonowania w sytuacji kryzysu rozwojowego oraz kompensowanie deficytów rozwojowych.
Cele psychoedukacyjne – odreagowywanie napięć psychicznych, uczenie się bardziej adekwatnych zachowań, odkrywanie zasobów jednostki oraz korekta zaburzeń w funkcjonowaniu psychospołecznym (Wilk, 2014).

Z perspektywy psychodynamicznej, zaburzenia w relacjach rówieśniczych mogą być formą obrony przed odrzuceniem, przejawem nierozwiązanych konfliktów rodzinnych lub powtarzaniem destrukcyjnych wzorców więzi. Socjoterapia – poprzez pracę grupową – pozwala uczestnikom doświadczyć relacji z innymi osobami, co sprzyja procesowi zmiany i rozwoju.

Kluczowe aspekty socjoterapii w ujęciu psychodynamicznym:

Transfer i przeniesienie – uczestnicy przenoszą na grupę i prowadzącego swoje wcześniejsze doświadczenia emocjonalne, co daje możliwość pracy nad nieuświadomionymi konfliktami.
Bezpieczna relacja z terapeutą, który pełni funkcję „dobrego obiektu”, co sprzyja naprawie zaburzonych reprezentacji relacyjnych.
Odreagowanie emocji – młodzież ma możliwość wyrażenia tłumionych uczuć w kontrolowanych warunkach.

Socjoterapia – jak to wygląda w praktyce?

Zajęcia socjoterapeutyczne odbywają się zazwyczaj raz lub dwa razy w tygodniu i prowadzone są przez wykwalifikowanych socjoterapetów, psychologów lub pedagogów. Grupy są dobierane w sposób celowy – tak, aby uczestnicy mieli zbliżone doświadczenia i potrzeby.

Stosowane metody to m.in.:

gry i zabawy integracyjne
rysunek
ćwiczenia rozwijające komunikację i współpracę
odgrywanie scenek
praca z emocjami
dyskusje
burze mózgów.

Co może wynieść nastolatek z socjoterapii?

Redukcja napięcia emocjonalnego i agresji

Badania pokazują, że udział w socjoterapii pomaga młodzieży obniżyć poziom napięcia i skłonność do zachowań agresywnych. Poprzez symboliczne wyrażanie emocji i konstruktywne odreagowanie frustracji, młodzi ludzie uczą się panować nad impulsami (Wójcik, 2014).

Poprawa relacji interpersonalnych

Socjoterapia oparta na zasadach współpracy i akceptacji uczy młodzież nawiązywania zdrowych relacji. Poprzez ćwiczenia interpersonalne (np. scenki, gry zespołowe) uczestnicy rozwijają empatię, asertywność i komunikację bez przemocy.

Wzrost poczucia wartości

Socjoterapia przyczynia się do poprawy samooceny uczestników – młodzież zaczyna postrzegać siebie jako osoby wartościowe i zdolne do pozytywnej zmiany.

Budowanie tożsamości społecznej

Dzięki przynależności do grupy socjoterapeutycznej młodzi ludzie mogą na nowo określić swoją rolę w relacjach. Grupa staje się miejscem, gdzie „można być sobą”, bez oceniania i presji. Dla wielu to pierwsze doświadczenie autentycznej akceptacji.

Kiedy wybrać socjoterapię?

Socjoterapia jest szczególnie wartościowa dla młodzieży z trudnościami w relacjach rówieśniczych, ponieważ nie tylko koryguje zachowania, ale także dociera do ich przyczyn. Uczestnictwo w grupie socjoterapeutycznej to nie tylko praca nad emocjami i komunikacją,

ale też głębokie doświadczenie relacyjne, które może mieć długotrwałe, pozytywne skutki. Za trudnym zachowaniem nastolatka często stoi potrzeba zrozumienia, wsparcia i akceptacji. Socjoterapia daje młodym ludziom szansę na nowy start – bez lęku, ocen i przemocy.

W naszym Centrum prowadzimy dla dzieci i młodzieży:

autor: Marta Kruhelska

bibliografia:

Jankowiak, B., Soroko. E. (2005). Socjoterapia młodzieży – studium psychologiczno- pedagogiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Wójcik, M. (2014). Socjoterapia jako forma pomocy psychopedagogicznej dla młodzieży z zaburzeniami zachowania. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 4(527), 36-42.
Wilk, M. (2014). Diagnoza w socjoterapii. Ujęcie psychodynamiczne. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Wilk, M. (2025). Socjoterapia wobec agresji rówieśniczej w polskiej szkole. Perspektywa praktyków. Warszawa: Sensus.