Rozwój psychiczny dziecka jest długotrwałym procesem, uwarunkowanym biologicznie i społecznie. Wszelkie zaburzenia rozwoju psychoruchowego mogą doprowadzić do zaburzeń mowy, jak również zaburzenie rozwoju mowy może opóźniać rozwój innych funkcji psychomotorycznych. Jak widać zależność ta sprawia, że zaburzenia rozwoju mowy i języka rozpatrujemy na tle ogólnego rozwoju dziecka.
Każde, nawet pojedyncze zaburzenie ma wpływ na rozwijanie się danej osoby. Niepożądane zmiany chociażby jednej z czynności prymarnych, takich jak: oddychanie, przyjmowanie jedzenia, picie, ale także mimika twarzy, kasłanie, ziewanie – na bazie tych funkcji rozwija się mowa – zmieniają warunki rozwoju pozostałych, także artykulacji. Wiemy, jak ważna jest sprawność narządów mowy, która pozwala na wykonywanie precyzyjnych ruchów warg, języka, podniebienia, poboru powietrza, ale sama ta sprawność nie jest wystarczająca, by powstały dźwięki mowy. Znaczący jest rozwój systemów percepcyjnych – percepcji słuchowej, wzrokowej oraz trening tworzenia dźwięków, którego przejawem jest gaworzenie. Widzimy jak złożony jest proces powstawania mowy, budowania kompetencji językowych i komunikacyjnych przez dziecko.
W trakcie rozwoju może dojść do zakłóceń, które wynikają z indywidualnego tempa, rytmu i dynamiki rozwoju psychomotorycznego dziecka, ale nie wpłyną one trwale na dalszy jego rozwój a mowa rozwinie się prawidłowo. Obok zakłóceń występują zaburzenia, które na skutek działania biologicznego czynnika patogennego powodują, że dana funkcja rozwija się nieprawidłowo.
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka mają swój początek we wczesnych latach życia dziecka, począwszy od niemowlęctwa. W tym czasie obserwowane jest spowolnienie rozwoju funkcji ściśle powiązanych z dojrzewaniem biologicznym ośrodkowego układu nerwowego. Cechą tych zaburzeń jest również stały ich przebieg bez okresów remisji i nawrotów. Zaburzenia rozwoju mowy charakteryzują się zakłóceniem naturalnych, (normalnych) wzorców nabywania umiejętności językowych. Opóźnienie może obejmować jedną, dwie lub kilka płaszczyzn językowych jednocześnie. Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka często pociągają za sobą problemy, takie jak: trudności z nauką czytania i pisania, zaburzenia emocjonalne, zaburzenia zachowania, uwagi, pamięci, zaburzenia w kontaktach interpersonalnych. Opóźnienia i dysharmonie rozwojowe w różny sposób wywierają wpływ na sytuację konkretnego dziecka w rodzinie, przedszkolu, szkole czy w grupie rówieśniczej.
Rozróżniamy etapy powstawania zaburzeń rozwoju mowy i języka. Pierwszymi symptomami zaburzeń mogą być: brak rozwoju mowy, utrata wcześniej nabytych zdolności językowych, zahamowanie, zatrzymanie rozwoju, regres do wcześniejszych stadiów rozwojowych. Gdy objawy te utrzymują się dłużej, może dojść do opóźnienia rozwoju różnych poziomów języka i aspektów mowy, czyli do opóźnienia rozwoju mowy. Z czasem, po wykształceniu się w jakimś stopniu mowy, opóźnienie schodzi na drugi plan; zaburzenia rozwoju przybierają różne formy, w zależności od podłoża przyczynowego, np. afazji, dyslalii, palatolalii itp.
W zależności od kryterium różnicującego zaburzenia dzielimy np. na wrodzone i nabyte, pierwotne i wtórne, specyficzne i niespecyficzne.
Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka to:
Specyficzne zaburzenia artykulacji, w tej grupie zaburzeń rozwojowych stopień umiejętności posługiwania się przez dziecko dźwiękami mowy jest niższy od poziomu odpowiedniego dla jego wieku umysłowego, ale poziom umiejętności językowych jest prawidłowy.
Rozwojowe, w tym zaburzenie fonologiczne i zaburzenie artykulacji, dyslalia, czynnościowe zaburzenia artykulacji, lambdacyzm.
Wyróżniamy również zaburzenia ekspresji mowy, są to specyficzne zaburzenie rozwojowe, w którym zdolność ekspresji mowy dziecka jest wyraźnie niższa od poziomu typowego dla jego wieku umysłowego, jednak rozumienie mowy mieści się w granicach normy. Mogą występować zaburzenia artykulacji, rozwojowa dysfazja lub afazja typu ekspresyjnego
Zaburzenia rozumienia mowy, w których umiejętność rozumienia mowy nie osiąga poziomu typowego dla wieku umysłowego dziecka. Niemal we wszystkich przypadkach wyraźnie zaburzona jest także ekspresja mowy. Częste są nieprawidłowości w tworzeniu słów przypominających dźwięki. Obejmuje wrodzone zaburzenia percepcji słuchowej.
Rozwojowe do których należą: dysfazja lub afazja typu ekspresyjnego, afazja Wernickego, głuchota słów.
Nabytą afazję z padaczką (zespół Landau-Kleffnera).
Oraz inne zaburzenia rozwoju mowy i języka w tym seplenienie.
W naszym Centrum prowadzimy dla dzieci i młodzieży:
- Trening Umiejętności Społecznych
- Socjoterapię
- Trening Zastępowania Agresji
- konsultacje psychologiczne dla dzieci
- psychoterapię indywidualną młodzieży
autor: Monika Libera -Pierścińska – certyfikowany trener umiejętności społecznych, certyfikowany diagnosta Ados-2
bibliografia:
- Logopedia – Pytania i odpowiedzi pod redakcją T. Gałkowskiego i G. Jastrzębowskiej, Tom 2 Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, Opole 2003.
- Dyslalia obwodowa Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń Danuta Pluta-Wojciechowska, Bytom 2019.
- Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10.
