Etykietowanie czy inaczej mówiąc szufladkowanie to naznaczenie społeczne, czyli proces polegający na nadawaniu określeń osobom bądź grupom społecznym. Określenia te mają za zadanie uchwycić najważniejszą cechę tej osoby bądź grupy. Dotyczy to etykiet z wydźwiękiem pozytywnym, jaki i negatywnym. Osoba naznaczona „łatką” zaczyna się często zachowywać zgodnie z oczekiwaniami osób, które nadały jej etykietę. Należy uchronić się i być uważnym, aby pojedyncze zachowania nie były powodem do generalnej oceny wartości człowieka. Jest to bardzo istotne szczególnie w przypadku dzieci.
Czy nie słyszeliście, aby nauczyciele, ale również sami rodzice mówili o swoich dzieciach:
- zdolny, ale leniwy;
- nie płacz, ale z ciebie beksa;
- grzeczna dziewczynka;
- wzorowy uczeń;
- żywe srebro.
Zazwyczaj pierwsze zderzenie z tym tematem pojawia się już w okresie przedszkolnym. Dziecko pojawiające się w placówkach edukacyjnych, jak przedszkole czy szkoła, może doświadczyć szufladkowania z dwóch stron: ze strony rówieśników bądź dorosłych. Często zdarza się, że nauczyciele w rozmowie między sobą bądź w kontakcie bezpośrednim do ucznia zwracają się z naznaczeniem, czym przyczyniają się do zakorzenienia etykiety w jego świadomości. On sam, ale również rówieśnicy zaczynają zachowywać się w odniesieniu do danej osoby, postrzegając go przez pryzmat nadanej mu łaty.
– To nasz największy łobuz;
– Krzyś nigdy nie odrabia zadań domowych, bo jest leniwy;
– Klasa 7c jest słaba z matematyki;
– Michał to klasowy błazen.
Wiele etykiet tworzy się pod wpływem pierwszego wrażenia. Co interesujące, na jego podstawie tworzą się zarówno pozytywne, jak i negatywne łatki.
Najczęściej pojawiające się etykiety to te na płaszczyźnie wyglądu oraz sposobu zachowania:
– wygląd – jeżeli ktoś bardzo dba o swój wygląd to może pojawić się etykieta „schludnego” czy „modnisia”, gdzie po drugiej stronie są osoby nie zwracające uwagi na swój wygląd i mogą być postrzegani jako „fleje”;
– sposób zachowania – wśród określeń, które pojawiają się w środowisku szkolnym usłyszeć można takie określenia jak „błazen klasowy”, „wzorowy uczeń”, „wiecznie nieogarnięty”, „niegrzeczny”, „buntownik” czy „niezdara”.
W gabinecie psychologa, bez względu na wiek pacjenta, pojawia się masa osób, które borykają się z negatywnymi konsekwencjami nadanej etykiety. Dzieci oraz nastolatkowie cierpią z powodu otrzymania od rodziców, nauczycieli czy też rówieśników pewnej etykiety i zaczynają ją traktować jako prawdę o samym sobie. Młodzi ludzie, którzy zostali naznaczeni etykietowaniem odczuwać mogą wiele negatywnych skutków. Może to być: obniżenie poczucia własnej wartości oraz spadek samooceny. Długotrwały taki stan może przyczyniać się do pojawienia się zaburzeń nastroju, a w konsekwencji do depresji. Istotne jest zatem przeciwdziałanie i reagowanie na pojawiające się oznaki dyskryminacji w kręgu znajomych, w szkole i najbliższym otoczeniu.
Aby temu zapobiec powinniśmy zacząć od profilaktyki. My dorośli powinniśmy czytać dzieciom opowiadania z morałem, zastanawiać się nad emocjami pojawiającymi się u osób etykietowanych i je z dziećmi omawiać, dawać przykład, aby nie wykluczać innych ze względu na majętność, słabości, brak jakichś umiejętności czy choroby. Ważna jest nauka zachowań asertywnych i radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Konieczna jest również umiejętność proszenia o pomoc oraz reagowania na cudzą krzywdę. Należy na zakończenie wspomnieć o niepodważalnej roli rodzica jako wzoru do naśladowania. Jak wiemy dzieci uczą się przede wszystkim poprzez obserwację otoczenia. Pokazując swoim zachowaniem brak stygmatyzacji zwiększamy szanse, aby nasze dziecko nie prezentowało takich zachowań. Aby wprowadzić zmianę w zachowaniu dziecka zacząć musimy od siebie.
Co zrobić, aby unikać etykietowania:
– patrz na człowieka przez jego całokształt a nie zachowanie, które prezentuje w danej chwili;
– staraj się nie wytykać błędów osobie, która je popełnia;
– wystrzegaj się oceny i osądów jego zachowań – opisuj fakty, czyli to co widzisz.
W naszym Centrum prowadzimy dla dzieci i młodzieży:
- Trening Umiejętności Społecznych
- Socjoterapię
- Trening Zastępowania Agresji
- konsultacje psychologiczne dla dzieci
- psychoterapię indywidualną młodzieży
- terapię rodzinną
autor: Agnieszka Karbowska – pedagog, certyfikowany trener TZA i TUS
bibliografia:
- Marszałek, Wiek przedszkolny rozwój i zaburzenia, 1980
- Goffman, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, 2005
