Co tak naprawdę wnosi orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego? Na jakie formy wsparcia może liczyć uczeń z niepełnosprawnością lub potrzebą kształcenia specjalnego w szkole publicznej?
W edukacji pojawia się termin „jedność w zróżnicowaniu”, który oznacza, że należy zapewnić wszystkim uczniom wspólne kształcenie. Oczywiście o formach edukacji, jej miejscu i metodach będzie decydowała diagnoza. Im wcześniej jest postawiona, tym szybciej można wesprzeć dziecko w jego rozwoju, na etapie przedszkolnym jest to m.in. wczesne wspomaganie rozwoju, czyli tzw. WWR, w ramach którego dziecko może skorzystać ze wsparcia psychologa, pedagoga, logopedy, terapeuty SI i in. Idealnym rozwiązaniem byłaby drożność systemu edukacji, która pozwalałaby na płynne przechodzenie ucznia z placówki ogólnodostępnej do specjalnej i w drugą stronę, w zależności od jego aktualnych potrzeb i możliwości.
O tym, jakie formy kształcenia są na danym etapie dla dziecka najlepsze decydują:
- Poziom rozwoju dziecka i wynikające z niego potrzeby.
- Możliwości poznawcze (funkcjonowanie zmysłów i poziom intelektualny).
- Dotychczasowe postępy dydaktyczne.
Nauczyciel powinien indywidualizować proces nauczania, dobierać zadania tak, by nie były zbyt łatwe, ale by nie przerastały możliwości dziecka – uczeń powinien mieć sposobność do podjęcia wytężonego wysiłku, ale również osiągnięcia w tej sferze sukcesu. To właśnie drobne sukcesy podnoszą motywację dziecka do podejmowania wysiłku edukacyjnego.
Z chwilą, gdy do szkoły wpływa orzeczenie, rusza procedura organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Zespół nauczycieli, z wychowawcą, na czele dokonują wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia (tzw. WOPFU) oraz tworzą program terapeutyczny – tzw. IPET (Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny). W praktyce nad treścią programu największą kontrolę sprawuje pedagog lub psycholog szkolny, a odkąd pojawiło się nowe stanowisko- tą osobą jest pedagog specjalny. Jeżeli dziecko ma przyznanego nauczyciela współorganizującego proces kształcenia, to często właśnie on odpowiada za dokumentację „swojego” podopiecznego. I tu znowu, rozmawiając z rodzicami dzieci z niepełnosprawnościami, którym przysługuje nauczyciel wspomagający – okazuje się, że takiego brak. Niestety w szkołach pojawia się wiele wakatów, także i na to stanowisko. Zdarza się, że w ciągu roku szkolnego nie udaje się znaleźć dla dziecka wsparcia w postaci dodatkowej kadry, co niestety nie służy dziecku – nauczyciel przy dwudziestokilkuosobowej klasie, a nawet ostatnimi czasy – trzydziestokilkuosobowej, nie jest w stanie dostosować warunków pracy tak, jakby tego chciał i jak potrzebowałoby tego dane dziecko.
Uczeń posiadający orzeczenie ma przyznane dodatkowe godziny pracy indywidualnej lub w małych grupach. Najczęściej są to dwie godziny zajęć rewalidacyjnych w tygodniu, dostosowanych do potrzeb dziecka, dla których opracowuje się indywidualny plan pracy.
Jakie typy trudności mogą mieć dzieci z potrzebami? Trudności mogą się przejawiać w:
- funkcjonowaniu poznawczym: umiejętność syntezy, poziom słownictwa, sprawność manualna i grafomotoryczna;
- funkcjonowaniu społecznym: trudności w określeniu, kontrolowaniu i okazywaniu emocji i uczuć; problemy w czekaniu na swoją kolej, przegrywaniu; trudności z budowaniem i podtrzymywaniem relacji z innymi;
- przebiegu mowy i komunikacji: wady wymowy, mutyzm, nieśmiałość;
- percepcji zmysłowej: niedosłuch, niedowidzenie;
- nabywaniu umiejętności szkolnych: wyrażających się trudnościami w konkretnych przedmiotach szkolnych, a wynikających z obniżonych możliwości poznawczych lub specyficznych trudności w nauce tj. dysleksja;
- samoobsłudze: mniejszy poziom samodzielności przy codziennych czynnościach tj. jedzenie, korzystanie z toalety czy ubieranie się.
W przypadku dzieci ze spektrum autyzmu organizuje się m.in. zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne, dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim – korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne itp.
W zależności od kompetencji personelu i wyposażenia placówki, oprócz zajęć rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne, logopedycznych, korekcyjno-kompensacyjnych, dydaktyczno-wyrównawczych, uczniowie uczestniczą w innych formach terapii tj. terapia ręki, biofeedback, socjoterapia, integracja sensoryczna, ale nie jest to niestety norma w każdej placówce – wszystko zależne jest od wyposażenia i możliwości danej szkoły.
Niezwykle ważna jest współpraca z rodziną dziecka ze specjalnymi potrzebami. Oddziaływania w szkole powinny być spójne z tymi w domu rodzinnym dziecka i na odwrót. Dwa razy w roku kalendarzowym dokonuje się wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia z orzeczeniem. W pracy zespołu powinien mieć również swój udział rodzic, który może wskazać kluczowe dla kadry działania, mogące wesprzeć dziecko w procesie edukacyjnym. Warto, by rodzice korzystali ze sposobności skonsultowania uwag z nauczycielami przy tworzeniu oceny, ale przede wszystkim najważniejszy jest całoroczny kontakt z wychowawcą, nauczycielami i szkolnymi specjalistami.
Im lepszy przepływ informacji, współpraca opierająca się na wzajemnym szacunku, a także zaufaniu między rodzicami ucznia a nauczycielami i szkolnymi specjalistami, tym lepsze można zorganizować wsparcie edukacyjne i wychowawcze dla potrzebującego ucznia.
W naszym Centrum realizujemy zajęcia:
autor artykułu: Magdalena Dworaczek – pedagog, certyfikowany trener TUS
bibliografia:
- Chrzanowska I., Pedagogika specjalna. Od tradycji do współczesności, Kraków 2018
- Dykcik W., Pedagogika specjalna, Poznań 2006
- Grygier U., Współpraca z rodzicami ucznia z niepełnosprawnością, Warszawa 2014
