W dzisiejszym świecie wielu rodziców zastanawia się, w jaki sposób powinni wychowywać dzieci, tak by te radziły sobie w świecie, który ciągle się zmienia. W ciągu ostatnich kilku lat wydarzyło się wiele rzeczy, które wzbudzały lęk i niepewność oraz były trudne dla wielu dorosłych. To wszystko wpływało i wpływa także na dzieci. Nic zatem dziwnego, że pojawiają się pytania, o to, co robić, by lepiej sobie radzić w obliczu trudności. Nie ma łatwych rozwiązań, jednak wskazówek lepszego radzenia sobie z przeciwnościami można szukać w rozwijaniu odporności psychicznej.
Czym jest odporność psychiczna?
To zdolność do radzenia sobie z trudnościami, których każdy w jakiś sposób doświadcza w swoim życiu. Odporność psychiczna jest potrzebna do przystosowywania się do zmian, pokonywania przeszkód i powracania do równowagi po niepowodzeniach albo stresujących wydarzeniach. Odporność psychiczna to także umiejętność, którą możemy rozwijać już od dzieciństwa, właściwie przez całe życie. Można ją wzmacniać poprzez doświadczenia, naukę oraz świadome działania. Zaś dzieci uczą się najwięcej od rodziców.
Jak rodzice mogą wzmacniać odporność psychiczną swoich dzieci?
Jednym z najważniejszych sposobów na jej wzmacnianie jest po prostu rozmawianie z dzieckiem. Nie wymaga to wielkiego wysiłku, jednak warto się na chwilę zatrzymać i zastanowić się nad tym, w jaki sposób mówimy do dzieci, zwłaszcza rozmawiając o trudnych sytuacjach. W tym momencie nie chodzi o konkretne słowa, których używają rodzice, ale o to jak mówią. Dzieci są uważnymi słuchaczami, więc gdy rodzic niepewnym, drżącym głosem mówi, że „nie ma się czego bać” to dziecko słyszy, że … jednak jest coś, czego trzeba się bać. Dodatkowo rodzic jest dla dziecka wzorem do naśladowania, zwłaszcza jeśli chodzi o reagowanie na różne sytuacje, nie tylko te trudne.
Możliwe jest nauczenie dziecka takiego radzenia sobie z wyzwaniami, które będzie wzmacniało jego odporność psychiczną, wymaga to jednak od dorosłego nieco wysiłku włożonego w rozwijanie osobistej odporności psychicznej. Na początek, warto samemu sobie zadać kilka kluczowych pytań:
- Jak reaguję na trudne sytuacje?
- W jaki sposób radzę sobie z niepewnością?
- W jaki sposób rozwijam własną odporność psychiczną?
Pomocna może w tym być metoda zaproponowana przez autorów poradnika dla rodziców Dziecko odporne psychicznie, w którym opisano sposób rozwijania odporności psychicznej dzieci. Na początek cztery kroki, które tworzą akronim STOP i brzmią:
S – strach mnie bierze
T – teraz wydarzy się coś złego
O – odrzucam bierność
P – poradziłem sobie
Te cztery kroki to skuteczny sposób na rozwijanie odporności psychicznej dziecka, ponieważ pozwala rodzicowi na nauczenie dziecka radzenia sobie z lękiem i niepewnością. Pierwszym krokiem (strach mnie bierze) jest wyposażenie dziecka w umiejętność rozpoznawania trudnych emocji. Chodzi o sytuacje, gdy się czegoś boi albo stresuje, tak by było potrafiło nazwać emocje. Drugim krokiem (teraz wydarzy się coś złego) jest rozpoznanie negatywnych myśli, które mogą zwiększać lęk i uspokojenie się, na przykład poprzez ćwiczenie relaksacyjne. Przedostatnim krokiem jest działanie (odrzucam bierność), czyli ćwiczenie w konkretnych sytuacjach. Czwartym i ostatnim krokiem (poradziłem sobie) jest docenianie siebie za podjęty wysiłek, a nie rezultat.
Wzmacnianie odporności psychicznej dziecka to długi proces, w którym ważna jest świadomość, że do celu prowadzi wiele prób, a droga może zająć wiele czasu. Dziecko ma w sobie potencjał do bycia odpornym psychicznie, a porażki są częścią procesu nauki. Dziecko będzie szybciej doskonaliło radzenie sobie z trudnościami, gdy rodzic będzie wobec niego cierpliwy, będzie w nie wierzył i doceniał je. Warto pamiętać, że tak naprawdę kształtowanie odporności psychicznej to współpraca w jednej drużynie – rodzic i dziecko przeciwko temu, co sprawia trudność.
W naszym Centrum prowadzimy dla dzieci i młodzieży we Wrocławiu i w Wałbrzychu:
- Trening Umiejętności Społecznych
- Socjoterapię
- Trening Zastępowania Agresji
- konsultacje psychologiczne dla dzieci
- psychoterapię indywidualną młodzieży
- terapię rodzinną
autor: Olga Simm – psycholog, certyfikowany trener TUS, psychoterapeuta w trakcie szkolenia
bibliografia:
- Muniya S. Khanna, Philip C. Kendall, Dziecko odporne psychicznie. Jak wychować odważne i otwarte dzieci w świecie pełnym lęku?, GWP, Sopot 2023.
