Leczenie depresji
Słowo depresja, w naszej kulturze, jest wieloznaczne. W języku potocznym używane jest na określenie gorszego samopoczucia, smutku i przygnębienia. Często przywoływane jest do określenia stanu po zawodzie miłosnym, utracie pracy czy zdrowia. Nie jest to depresja w znaczeniu klinicznym. Jednak, gdy złe samopoczucie, rozpacz i cierpienie trwa dłużej niż dwa tygodnie, należy udać się do psychiatry lub psychoterapeuty, bo być może to już depresja, którą trzeba leczyć. Należy pamiętać, że
depresja to nie stan, który mija. Depresja to choroba, którą trzeba leczyć.
Nieleczona depresja może prowadzić do stuporu – czyli takiego paraliżu ciała, w którym chory nie jest w stanie ruszyć ręką ani nogą. Niebezpieczne są również pojawiające się w depresji myśli samobójcze, które prowadzić mogą do podjęcia próby samobójczej – w tym sensie depresja jest chorobą śmiertelną, którą należy leczyć. W Polsce każdego dnia średnio sześć osób odbiera sobie życie ze względu na cierpienie jakiego doświadczają.
Depresja to choroba, która dotyka ok 10 % populacji. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia depresja uznawana jest za czwarty najpoważniejszy problem zdrowotny. Na świecie na depresję choruje ok. 350 mln ludzi. Najczęściej diagnozowana jest u ludzi w przedziale wiekowym 20-40 lat. Występuje dwa razy częściej u kobiet. Depresja dotyka przynajmniej raz w życiu co piątą kobietę i co dziesiątego mężczyznę. W Polsce na depresję choruje ok. 1,5 mln. obywateli (to tyle, ile liczy mieszkańców Warszawa).
Jak rozpoznać depresję?
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD – 10 do podstawowych klinicznych objawów depresji należą:
1.Obniżony nastrój – pojawiający się rano i utrzymujący się przez większą część dnia, prawie codziennie, niezależnie od okoliczności, poczucie smutku i przygnębienia
2.Utrata zainteresowania działaniami, które zazwyczaj sprawiają przyjemność, lub zanik odczuwania przyjemności – tak zwana anhedonia, czyli zobojętnienie emocjonalne.
3.Osłabienie energii lub szybsze męczenie się
Pojawiające się objawy dodatkowe takie jak:
- zaburzenia snu (najczęściej występujące – wczesne budzenie się)
- myśli samobójcze
- problemy z pamięcią i koncentracją uwagi
- utrata wiary w siebie i/lub pozytywnej samooceny
- poczucie winy (nadmierne i często nieuzasadnione)
- spowolnienie psychoruchowe (rzadziej pobudzenie)
- zmiany łaknienia i masy ciała (częściej zmniejszenie apetytu niż zwiększenie)
Wyróżniono trzy rodzaje depresji: lekką, umiarkowaną i głęboką (ciężką). Żeby lekarz psychiatra mógł zdiagnozować depresję muszą pojawić się przynajmniej dwa podstawowe objawy choroby i minimum dwa objawy dodatkowe, spośród wymienionych powyżej. Objawy powinny utrzymywać się przynajmniej przez dwa tygodnie i badana osoba wcześniej nie cierpiała na manię lub hipomanię (podwyższenie nastroju). Mania i depresja znajdują się na przeciwległych biegunach i stanowią swoje przeciwieństwo. Epizodom maniakalnym towarzyszą pobudzenie i nadmierna aktywność. Kiedy występują i mania i depresja to mówimy o zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym. Kiedy pacjent doświadcza jedynie depresji diagnozuje się zaburzenie afektywne jednobiegunowe.
Depresje możemy podzielić również na:
- endogenną (potocznie nazywaną dziedziczną lub genetyczną) – związania jest z obciążeniami genetycznymi.
- reaktywną – reakcja na bolesne doświadczenia związane np. ze stratą bliskiej osoby, utratą pracy, wydarzeniem traumatycznym.
Skąd bierze się depresja?
Hipotezy są różne. Jedna z najpopularniejszych mówi o chemicznej nierównowadze w mózgu, spowodowanej niedoborem serotoniny, noradrenaliny i dopaminy. Inna mówi o tym, że depresję można odziedziczyć, jeśli w rodzinie pojawiła się już ta choroba. Na ujawnienie się depresji wpływ mają również czynniki środowiskowe.
Kolejne badania wskazują, że osoby podatne na depresję nieustannie powtarzają w myślach negatywne wydarzenia ze swojego życia. Mają więcej kłopotów z wykonaniem zadań i częściej doświadczają ruminacji (obsesyjne myśli związane z wątpliwościami osoby cierpiącej na depresję co do jakości wykonywanych przez nią czynności jak np.: “Jestem beznadziejny”, “Nie dam rady”, “Nic nie potrafię”, “Nic mi nie wychodzi.”).
Aaron Beck, amerykański psychiatra, opisał triadę depresyjną (triadę poznawczą) – osoby doświadczające depresji negatywnie postrzegają siebie i otaczający świat. W czarnych barwach widzą przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Opracowany przez Aarona Becka test do dziś jest wykorzystywany do diagnozy chorych i wskazuje na ryzyko popełnienia samobójstwa.
Czy depresja to choroba przewlekła, nawracająca?
Z badań Światowej Organizacji zdrowia z 2000 roku wynika, że po wyleczeniu depresji, w co drugim przypadku, depresja powraca – mówimy wtedy o depresji nawracającej. Żeby zmniejszyć ryzyko nawrotów, konieczne jest ścisłe stosowanie się do zaleceń lekarza, a podjęte leczenie powinno być kontynuowane minimum przez 6 miesięcy. Poza leczeniem farmakologicznym wskazana jest również psychoterapia.
Im dłużej obserwujemy brak objawów, tym niższe prawdopodobieństwo wystąpienia nawrotu choroby.
Czynniki ryzyka nawrotów to:
- częste występowanie nawrotów w przeszłości
- zaawansowany wiek
- przewlekły stres psychospołeczny
- współwystępowanie innych schorzeń psychicznych
- współistnienie innych chorób somatycznych
- długi czas trwania poprzedniego epizodu
- niepełne ustąpienie objawów choroby podczas remisji
Jak wygląda leczenie depresji?
Leczenie depresji to najczęściej połączenie farmakoterapii i psychoterapii.
Farmakoterapia – depresję diagnozuje i leczy lekarz psychiatra, a w przypadku kiedy łatwo można zidentyfikować objawy leczenie może prowadzić lekarz POZ. Leczenie depresji jest procesem długotrwałym, przyjmowanie leków powinno trwać nie mniej niż pół roku w przypadku pojedynczego epizodu depresji. Przy nawrocie choroby, leczenie kontynuowane jest co najmniej rok, a najczęściej dwa lata.
Działanie leków odczuwane jest po co najmniej dwóch tygodniach od rozpoczęcia leczenia, ale efekty mogą pojawić się nawet po miesiącu.
Klasyczny podział obejmuje leki o profilu: uspokajającym, aktywizującym i uniwersalnym (ogólnym). Z uwagi na budowę chemiczną i mechanizm działania leków wyróżniamy:
- Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) – nieselektywne inhibitory zwrotnego wychwytu monoamin. Grupa najstarszych środków przeciwdepresyjnych. Skuteczne w leczeniu ciężkiej postaci depresji. Wywoływać mogą szereg działań niepożądanych, niewielkie przekroczenie dawki może być powodem zatrucia.
- Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny (SSRI) – najpopularniejsze leki przeciwdepresyjne. Lepiej tolerowane przez organizm niż leki trójpierścieniowe. Część pacjentów zgłasza negatywne objawy ze strony układu pokarmowego: nudności, biegunki, niestrawność, obniżone libido.
- Leki o podwójnym mechanizmie działania (SNRI) – czyli takie których mechanizm polega na blokowaniu zwrotnego wychwytu zarówno serotoniny i noradrenaliny. Część pacjentów zgłasza problemy z nadmiernym apetytem i zaparcia. Nie wpływa negatywnie na funkcje seksualne.
- Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO) – leki te stosowane są często u osób u których występują inne problemy psychiczne (z uwagi na brak interakcji z innymi psychotropami).
- leki z grupy SARI – stosowane u chorych na depresję z pobudzeniem i zaburzeniami snu.
- Tianeptyna – zwiększa uwalnianie i wychwyt zwrotny serotoniny. Tłumi reakcje osi podwzgórze-przysadka mózgowo-nadnercza.
- Agomelatyna – lek mlatonergiczny wykazuje właściwości agonistyczne w stosunku do receptorów melatoninerginczych. (za: “Depresja w praktyce lekarza rodzinnego” pod redakcją Profesora dr. hab. med. Marka Jaremy)
Poza leczeniem farmakologicznym istotną częścią procesu terapeutycznego jest uczestnictwo w psychoterapii.
Więcej o tym, czym jest psychoterapia, przeczytasz tutaj – Co to jest psychoterapia?
Więcej o psychoterapii psychodynamicznej przeczytasz tutaj – Psychoterapia psychodynamiczna, na czym polega?
O tym, jak wybrać psychoterapeutę, dowiesz się więcej tu – Jak wybrać dobrego psychoterapeutę?
Jednym z typów depresji jest depresja okołoporodowa – Depresja w ciąży i po porodzie
Ważne rady dla chorujących i leczących się na depresję:
- Depresję można skutecznie wyleczyć
- Przyjmuj leki zgodnie z zaleceniem lekarza (nie odstawiaj leku sam i nie modyfikuj dawki)
- Informuj lekarza o zmianach w swoim samopoczuciu i działaniach niepożądanych leku – czasem dobranie odpowiedniego leku może trochę potrwać
- Jeśli lekarz zaleci psychoterapię – uczestnicz we wszystkich spotkaniach
- Jeśli nie jesteś przekonany do swojego lekarza bądź psychoterapeuty zmień go, ale nie rezygnuj z leczenia
- Rozmawiaj o chorobie z bliskimi
- Daj sobie czas na powrót do zdrowia
- Odpoczywaj i staraj się unikać stresu
- Unikaj używek (alkohol, narkotyki) Te substancje pomagają na chwilę, potem pogłębiają depresję.
- Zadbaj o regularny tryb życia. Jedz i śpij o tych samych godzinach.
- Staraj się regularnie wykonywać ćwiczenia (spacer, basen, jazda na rowerze)
- Dbaj o siebie i o swoją higienę
- Staraj się sprawić sobie małe przyjemności, jeśli Twoje samopoczucie na to pozwala.
Ważne rady dla bliskich osób chorujących na depresję:
- Dołóż wszelkich starań, aby namówić bliską Ci osobę do wizyty u lekarza
- Przypominaj o kolejnych wizytach u psychiatry i/lub psychoterapeuty oraz o regularnym zażywaniu leków
- Wykaż wyrozumiałość i zrozumienie
- Nakłaniaj bliską Ci osobę do wykonywania prostych prac domowych – nie rób jednak nic na siłę
- Mów bliskiej osobie o tym, że jest dla Ciebie ważna
- W miarę możliwości organizuj spotkania z osobami, które chory darzył dotąd zaufaniem
- Nie izoluj chorego z życia rodzinnego, w tym od kłopotów i problemów dnia codziennego (dzięki temu, nie będzie czuł się odtrącony i “inny” niż otaczający go ludzie)
- Nie zmuszaj do “otrząśnięcia się” lub “wzięcia w garść”. W ciężkiej depresji motywowanie do aktywności należy odłożyć do czasu, kiedy leki zaczną działać (kilka tygodni)
- Nie bagatelizuj problemu, licząc że problem sam się rozwiąże
- Nie mów “to nic takiego”, “weź się za siebie”, “przesadzasz”
- Złego humoru i nastroju nie odbieraj jako niechęci skierowanej przeciwko Tobie. To stan spowodowany chorobą
- Rozmawiaj z bliską osobą o jego problemach. Nie bój się zadawać ważnych i trudnych pytań. Nie bagatelizuj niepokojących sygnałów. Gdy bliska Ci osoba mówi o chęci popełnienia samobójstwa, koniecznie skontaktuj się z jego lekarzem.
- Pomoc choremu na depresję może być bardzo wyczerpującą. Nie wahaj się prosić o wsparcie innych
- Zdobądź wiedzę o chorobie, pytaj lekarza jeśli masz wątpliwości lub czegoś nie wiesz
