Przyjaźń a spektrum autyzmu

Przyjaźń jest fundamentalnym aspektem ludzkiego życia, oferującym wsparcie emocjonalne, społeczne i psychiczne. Badania pokazują, że posiadanie przyjaciół jest związane z wyższą samooceną, niższym poziomem depresji i lęku oraz większą satysfakcją życiową (Mazurek, 2014). Jednak dla osób w spektrum autyzmu (ASD) nawiązywanie i utrzymywanie relacji przyjacielskich może być bardziej złożone. Przyjrzyjmy się, jak osoby z ASD przeżywają przyjaźń, jakie napotykają wyzwania i jakie strategie mogą pomóc w budowaniu trwałych relacji.

Wyjątkowe wyzwania osób z ASD w kontekście przyjaźni

Osoby z ASD często borykają się z trudnościami w zakresie komunikacji i interakcji społecznych, które mogą wpływać na ich zdolność do nawiązywania i utrzymywania przyjaźni. W badaniach wykazano, że osoby z ASD mogą mieć trudności z odczytywaniem subtelnych sygnałów społecznych, takich jak ton głosu, mimika czy gesty (Happé, 1994). To może prowadzić do nieporozumień i trudności w budowaniu bliskich relacji.

Rola umiejętności społecznych

Umiejętności społeczne są kluczowe w tworzeniu i utrzymywaniu przyjaźni. W badaniach nad osobami z ASD zauważono, że chociaż mogą one rozwijać te umiejętności, często wymagają one szczególnego wsparcia i treningu. Programy terapeutyczne, takie jak Trening Umiejętności Społecznych, mogą pomóc w rozwijaniu umiejętności takich jak inicjowanie rozmowy, rozumienie norm społecznych i reagowanie na emocje innych (Gresham, 2005).

Znaczenie zainteresowań i pasji

Osoby z ASD często wykazują głębokie zainteresowania w specyficznych dziedzinach, co może stanowić istotny element w nawiązywaniu przyjaźni. Wspólne zainteresowania mogą być mostem łączącym osoby z ASD z innymi, ułatwiającym nawiązywanie relacji i budowanie więzi (Baron-Cohen, 2004).

Wsparcie w budowaniu relacji

Wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół i specjalistów jest kluczowe w pomaganiu osobom z ASD w budowaniu relacji przyjacielskich. Terapeuci i nauczyciele mogą odgrywać istotną rolę w nauczaniu umiejętności społecznych oraz w tworzeniu okazji do interakcji z rówieśnikami. Również grupy wsparcia i kluby zainteresowań mogą zapewnić środowisko, w którym osoby z ASD mogą rozwijać swoje umiejętności społeczne w mniej stresującym kontekście (White et al., 2007).

Przykłady udanych relacji

Warto podkreślić, że wiele osób z ASD ma trwałe i satysfakcjonujące przyjaźnie. Badania pokazują, że kluczowe dla sukcesu tych relacji jest zrozumienie i akceptacja ze strony obu stron. Przyjaźnie te często opierają się na wzajemnym szacunku i cierpliwości, a także na wspólnych zainteresowaniach i działaniach (Kasari et al., 2012).

Internet Twoim sprzymierzeńcem

Poprzez uczestnictwo w sieciach społecznych i zaangażowanie na różne sposoby, każdy ma szansę nawiązać przyjaźnie, niezależnie od swojego neurotypu. Dzięki temu poznajemy ludzi, wybieramy tych, z którymi dobrze się dogadujemy i czujemy, budując z nimi relacje. Dorośli w spektrum autyzmu mogą nawiązywać przyjaźnie nie tylko w miejscach takich jak praca, sąsiedztwo czy poprzez zainteresowania, ale również dzięki wsparciu oferowanemu osobom autystycznym oraz poprzez internet, który pełni tu większą rolę niż w przypadku osób neurotypowych. Internet odgrywa istotną rolę w relacjach i przyjaźniach zarówno u nastolatków w spektrum autyzmu, jak i u dorosłych autystycznych.

Co możesz dla siebie zrobić, by budować dobre, bezpieczne i satysfakcjonujące cię relacje społeczne jako osoba z ASD?

Poznawaj siebie jak najgłębiej. Zastanów się, co sprawia ci przyjemność, a co wywołuje dyskomfort. Jakie sytuacje poprawiają ci samopoczucie, a które cię męczą? Obserwuj swoje reakcje sensoryczne – co lubi twoje ciało, gdzie czujesz się swobodnie, jakie jedzenie smakuje ci najbardziej, jakie dźwięki cię uspokajają, co pomaga ci się zrelaksować. Analizuj, jak twoje ciało sygnalizuje potrzeby i emocje oraz jak je wyrażasz. Jeśli to trudne, wsparciem może być zaufana osoba – partner, rodzic lub specjalista znający temat spektrum autyzmu. Możesz też czerpać inspirację od samorzeczników, czyli osób w spektrum dzielących się swoimi doświadczeniami.
Rozwijaj swoje pasje. Poszukiwanie znajomych wśród osób o podobnych zainteresowaniach zwiększa szansę na znalezienie wspólnego języka. Pasjonaci częściej są otwarci na rozmowę na konkretny temat, bez nagłych zmian wątku, co może być dla ciebie bardziej komfortowe.
Pamiętaj, że różnorodność nie oznacza gorszości. Jeśli w relacjach bardziej cenisz wspólne działania, dzielenie pasji czy konkretne cele, jest to naturalne dla wielu osób w spektrum autyzmu. Na świecie znajdziesz ludzi, którym odpowiada ten sposób budowania więzi, bez potrzeby angażowania się w small talk.
Struktura spotkań może być pomocna. Regularne, zaplanowane wydarzenia ułatwiają przewidzenia przebiegu interakcji. Znajomość ról i zadań uczestników może dać ci poczucie bezpieczeństwa i ułatwić kontakty.
Jeśli trudność sprawia ci inicjowanie kontaktów, wykorzystaj „pretekst” – określony temat lub sytuację, która stanie się punktem wyjścia do rozmowy i nawiązania relacji.
Stawiaj na jakość relacji, a nie ich ilość. Określ, co jest dla ciebie najlepsze – jak często chcesz spotykać się z ludźmi, w jakiej formule, z jaką grupą i na jak długo. Dopasuj kontakty do swoich potrzeb.
Zadbaj o regenerację po spotkaniach. Przebywanie wśród ludzi, nawet tych najbliższych, może być wyczerpujące dla zmysłów. Znajdź sposoby na odpoczynek i powrót do równowagi, które najlepiej ci służą.

Osoby z ASD mogą napotykać szczególne wyzwania w nawiązywaniu i utrzymywaniu przyjaźni, ale dzięki wsparciu, terapii i zrozumieniu mogą tworzyć trwałe i satysfakcjonujące relacje. Kluczowe jest dostosowanie wsparcia do indywidualnych potrzeb oraz promowanie umiejętności społecznych, które są niezbędne w budowaniu więzi przyjacielskich.

W naszym Centrum realizujemy:

autor: Karolina Szczepańska – certyfikowany trener umiejętności społecznych

bibliografia

Baron-Cohen, S. (2004). The Essential Difference: Men, Women and the Extreme Male Brain. Penguin Books.
Gresham, F. M. (2005). Social Skills Training for Children and Adolescents with Autism Spectrum Disorder. Springer.
Happé, F. (1994). An advanced test of theory of mind: Understanding of story characters’ thoughts and feelings by able autistic, mentally handicapped, and normal children and adults. Journal of Autism and Developmental Disorders, 24(2), 129-154.
Kasari, C., Rotheram-Fuller, E., & Locke, J. (2012). Social networks and friendships in children with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42(2), 257-266.
Mazurek M. O. (2014). Loneliness, friendship, and well-being in adults with autism spectrum disorders. Autism : the international journal of research and practice, 18(3), 223–232. https://doi.org/10.1177/1362361312474121
White, S. W., Keonig, K., & Scahill, L. (2007). Social skills development in children with autism spectrum disorders: A review of the literature. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37(6), 1025-1037.