Psychoedukacja – klucz do lepszego zrozumienia zaburzeń ze spektrum autyzmu
Spektrum autyzmu (ASD) to niezmiernie złożone zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na sposób, w jaki jednostka postrzega świat i komunikuje się z innymi ludźmi. Nie jest to zatem tylko diagnoza medyczna, ale również sposób bycia, myślenia i doświadczania świata. Dla osób z ASD codzienność może być pełna wyzwań związanych z komunikacją, zrozumieniem emocji i nawiązywaniem relacji społecznych. Osoby ze spektrum autyzmu spotykają się z różnymi wyzwaniami w codziennym funkcjonowaniu, ale istnieją strategie, które mogą im pomóc w zrozumieniu siebie i otaczającego ich świata. W miarę jak społeczeństwo staje się coraz bardziej świadome neuroróżnorodności, zwiększa się także zapotrzebowanie na odpowiednie formy wsparcia dla osób ze spektrum autyzmu oraz ich rodzin. Jednym z kluczowych narzędzi w tym obszarze jest psychoedukacja, która nie tylko dostarcza wiedzy na temat autyzmu, ale również uczy konkretnych umiejętności radzenia sobie z jego wyzwaniami.
Czym jest psychoedukacja?
Psychoedukacja to „zespół zaplanowanych, ustrukturalizowanych działań mających na celu rozwój zasobów osobistych, np. w sferze emocjonalno-motywacyjnej czy poznawczej, a także umiejętności mobilizowania i wykorzystywania ich w procesie radzenia sobie w sytuacjach trudnych, przede wszystkim zaś zwiększania poczucia dobrostanu, w efekcie czego osiągany jest wyższy poziom jakości życia” (Majewicz, 2017). Innymi słowy: psychoedukacja skupia się głównie na osiąganiu celów takich jak rozwijanie lub nabywanie umiejętności, w tym poszerzanie wiedzy lub zdobywanie nowych doświadczeń. Działania psychoedukacyjne wykorzystują zasoby i mocne strony jednostki, skupiając się na teraźniejszości. Kładą nacisk na rozwijanie umiejętności psychologicznych, sposobów radzenia sobie, współpracy oraz poczucia własnej wartości.
Wspieranie procesów terapeutycznych poprzez programy psychoedukacyjne jest obecnie integralną częścią holistycznego podejścia do kwestii rozwoju i wychowania osób z różnymi zaburzeniami. Psychoedukacja jako metoda wsparcia, która znalazła zastosowanie we współpracy z różnymi grupami osób, ich rodzinami, przyjaciółmi oraz opiekunami i terapeutami.
Opinie osób z ASD na temat psychoedukacji
Dobrze dobrana pomoc dla osób ze spektrum autyzmu przynosi realne korzyści. Właściwie przeprowadzone interwencje psychoedukacyjne mogą poszerzyć zrozumienie samego siebie u osób w spektrum autyzmu. Badania (Kanar, 2022) prowadzone wśród osób z ASD korzystających z psychoedukacji sugerują, że dzięki działaniom edukacyjno-terapeutycznym osoby te nie tylko zwiększyły swoją samoświadomość, ale także nauczyły się regulować swoje emocje oraz zachowania, zwłaszcza te związane z różnicami w profilu sensorycznym. Większa samoświadomość często prowadzi do większej autonomii. Osoby z ASD, które otrzymały odpowiednie wsparcie, są lepiej przygotowane do podejmowania decyzji i samodzielnego zarządzania swoim życiem. Przedstawione opinie stanowią przykład pozytywnego wpływu psychoedukacji na samopoznanie dorosłych osób ze spektrum autyzmu:
„Tam [podczas psychoedukacji] się uczyłam różnych rzeczy, różnych zachowań i po takich spotkaniach zawsze mi było trochę łatwiej, jeżeli chodzi o rozumienie drugiej osoby i wykonywanie różnych czynności. Bo tam się tego uczyłam”.
„Wiedząc np. że w jakiś określony sposób wyraża się emocje, można podjąć decyzję. Czy w środowisku np. osób o typowym rozwoju, jeżeli będzie to kłopotliwe, to można się powstrzymać, ale można również podjąć decyzję, że nie, ja nie muszę się powstrzymywać, ja mogę poinformować innych ludzi o tym, że coś okazuję, czy coś prezentuję w taki, a nie inny sposób”. (Kanar, 2022).
Psychoedukacja także dla rodzin i najbliższych osób z ASD
Jednym z głównych aspektów psychoedukacji jest także edukacja rodzinna. Rezolucja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, 2014) w sprawie zaburzeń ze spektrum autyzmu podkreśliła znaczenie psychoedukacji dla rodziców i opiekunów dzieci z ASD. Badania wykazują, że rodzice dzieci ze spektrum autyzmu często doświadczają wysokiego poziomu stresu i lęku związanych z diagnozą i codziennym funkcjonowaniem (Hayes i in., 2013; Knott i in., 2006). Dlatego ważne jest, aby zapewnić im odpowiednie narzędzia i wsparcie, aby mogli skutecznie wspierać swoje dzieci. Poprzez uczestnictwo w programach psychoedukacyjnych rodzice mogą poznać strategie zarządzania zachowaniami ich dzieci, sposoby komunikacji oraz techniki redukcji stresu, co przekłada się na poprawę jakości życia całej rodziny.
Podsumowanie
Wnioski płynące z badań nad psychoedukacją osób ze spektrum autyzmu i ich rodzin są obiecujące. Wykazują one, że uczestnictwo w tego typu programach może prowadzić do poprawy funkcjonowania społecznego, redukcji stresu oraz zwiększenia poczucia kompetencji zarówno u osób z ASD, jak i ich rodzin.
W dzisiejszym społeczeństwie, w którym różnorodność jest coraz bardziej akceptowana i doceniana, istnieje rosnące zapotrzebowanie na programy edukacyjne, które pomagają zrozumieć i wspierać osoby ze spektrum autyzmu. Psychoedukacja wydaje się kluczowym narzędziem w budowaniu bardziej świadomej, akceptującej i wspierającej społeczności dla wszystkich.
W naszym Centrum realizujemy:
- diagnozę spektrum autyzmu u dzieci i młodzieży
- diagnozę spektrum autyzmu u dorosłych
- Trening Umiejętności Społecznych dla dzieci i młodzieży
- Trening Umiejętności Społecznych dla dorosłych
- Socjoterapia
- Trening Zastępowania Agresji
- Trening Umiejętności Wychowawczych
- psychoedukację dla pacjentów i rodzin z diagnozą spektrum
autor: Karolina Szczepańska
bibliografia:
- Hayes, S. A., & Watson, S. L. (2013). The impact of parenting stress: A meta-analysis of studies comparing the experience of parenting stress in parents of children with and without autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(3), 629-642.
- Kanar, M. (2022). Oddziaływania psychoedukacyjne a wiedza o sobie dorosłych osób ze spektrum autyzmu. Rocznik Lubuski, 48(2), 173-184.
- Knott, F., Dunlop, A. W., & Mackay, T. (2006). Living with ASD: How do children and their parents assess their difficulties with social interaction and understanding?. Autism, 10(6), 609-617.
- Majewicz, P. (2017). Psychoedukacja w procesie rehabilitacji osób z niepełnosprawnością i chorobą przewlekłą. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 36(2).
- World Health Organization. (2014). Comprehensive and coordinated efforts for the management of autism spectrum disorders.
