Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest pewnym wzorem pracy mózgu, który charakteryzuje się zachowaniami impulsywnymi, deficytami procesów uwagi oraz nadruchliwością. O ADHD jest mowa wtedy, gdy utrudnia ono danej osobie codzienne funkcjonowanie w przedszkolu/szkole i/lub w domu. W takich przypadkach niemałym wsparciem okazuje się wdrożenie różnych strategii pomocowych m.in. ułatwiających utrzymywanie pewnego schematu, porządku dnia, doskonalenia procesów uwagowych, regulacji emocji oraz budujących poczucie skuteczności. Bardzo ważną częścią jest dbanie o stymulację funkcji wykonawczych, o czym wspominałam w artykule ADHD a funkcje wykonawcze.
Na co oprócz tego powinniśmy zwrócić uwagę, by zmniejszyć negatywne konsekwencje, wynikające z dysregulacji uwagi i nadmiernej impulsywności?
Ruch jest jednym z istotnych filarów higieny psychicznej, obok snu i odżywiania. Świadomość tego, że regularna aktywność fizyczna przynosi nam korzyści, mamy budowaną od wczesnych lat, jest nam to przypominane na wielu etapach życia. Treści wspominające o tym mogą nieść różne intencje, jednak tu skupimy się na tym, jak ćwiczenia fizyczne mogą pomóc mózgowi osoby z ADHD bardziej zwiększyć jego potencjał i wpłynąć na lepsze funkcjonowanie na co dzień.
Regularny ruch może przyczynić się do poprawy deficytów uwagi, funkcji wykonawczych i zdolności motorycznych. Główną przyczyną trudności osób z ADHD jest nieprawidłowa praca płatów czołowych mózgu (odpowiadająca m.in. za planowanie, pamięć, koncentrację, ocenę sytuacji czy kontrolę emocjonalną). Utrudniona jest współpraca różnych rejonów mózgu podczas przetwarzania informacji. W szczególności u dzieci i nastolatków, wykonujących zadania wymagające angażowania funkcji poznawczych, praca skupia się głównie na korze przedczołowej, podczas gdy mózgi dorosłych lepiej radzą sobie z rozkładaniem pracy na różne obszary. U dzieci potrzebny jest większy świadomy wysiłek, co może skutkować mniejszą chęcią do wykorzystywania tych umiejętności na co dzień. Ćwiczenia natomiast zwiększają dostępność tlenu potrzebnego komórkom mózgowym i przyczyniają się do usprawniania połączeń między obszarami mózgu dzieci z ADHD. Dzięki temu, dysponujemy prostym sposobem na wspomaganie rozwoju funkcji poznawczych.
Dzięki regularnej aktywności fizycznej możliwa jest również zwiększona produkcja dopaminy i noradrenaliny (czyli neuroprzekaźników, których jest mniejsza dostępność u osób z ADHD), co jest w stanie wpłynąć na poprawę koncentracji uwagi i umiejętności wyodrębniania ważnych informacji z otoczenia. Dopamina jest ważnym czynnikiem wpływającym na polepszenie funkcji wykonawczych (odpowiadających m.in. za hamowanie reakcji, kontrolę emocjonalną), a przez to może również wpłynąć pozytywnie na poprawę w zakresie problemów behawioralnych. Badacze metaanalizy, sprawdzający wpływ ruchu na główne objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, wskazują, że według ich przeglądu najkorzystniejsza dla dzieci z ADHD będzie aktywność fizyczna, która występuje 2x w tygodniu i trwa 70 minut (za każdym razem) minimum przez 12-14 tygodni (ok. 3 miesiące). Jeśli chcemy zachęcić dziecko do regularnej aktywności postarajmy się zadbać o to, by była ona dla niego atrakcyjna. Powyższa sugestia jest jedynie wskazówką, której nie musimy traktować dosłownie. Najważniejsze jest zapewnienie dziecku regularnego i satysfakcjonującego dla niego ruchu.
Korzyści z ćwiczeń fizycznych są niezaprzeczalne, choć nie są one w stanie zastąpić innych form pomocy (jak np. psychoterapia czy farmakoterapia jeśli są zalecone). Z pewnością natomiast mogą wspomóc pewne procesy działania naszego mózgu. Aktywność fizyczna jest również formą prewencji wystąpienia, jak i zmniejszenia objawów zaburzeń psychicznych, takich jak np. zaburzenia lękowe czy zaburzenia depresyjne, na które dzieci z ADHD są w szczególności narażone. Nie jest to równoznaczne z wystąpieniem tych zaburzeń, dlatego możemy pomóc osobom z ADHD zarówno poprzez zachęcanie do aktywności fizycznej (dodam, że w zależności od łączącej nas relacji – lepiej odpuścić nachalne przekonywanie, w szczególności obcych osób), jak i okazywanie zrozumienia dla ich objawów oraz wspieranie ich we wzmacnianiu pożądanych przez nich kompetencji.
W naszym Centrum realizujemy:
- diagnoza ADHD i ADD u dzieci i młodzieży
- diagnoza ADHD i ADD u dorosłych
- terapia dla dorosłych z ADHD i ADD
- Trening Umiejętności Społecznych
- Socjoterapia
- Trening Zastępowania Agresji
- Trening Umiejętności Wychowawczych
autor: Dominika Kuloza
bibliografia:
- Sun, W., Yu, M., & Zhou, X. (2022). Effects of physical exercise on attention deficit and other major symptoms in children with ADHD: A meta-analysis. Psychiatry Research, 311, 114509.
- Singh, B., Olds, T., Curtis, R., Dumuid, D., Virgara, R., Watson, A., … & Maher, C. (2023). Effectiveness of physical activity interventions for improving depression, anxiety and distress: an overview of systematic reviews. British Journal of Sports Medicine.
- Bryńska A., Kołakowski A., Pisula A., Skotnicka M., Wolańczyk T. (2014) ADHD. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Przewodnik dla rodziców i wychowawców. Sopot: GWP
- Dawson P., Guare C., Guare R. (2019) Nastolatki zdolne, ale rozkojarzone. Skuteczny trening umiejętności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
