Codzienny stres zarówno w domu, jak i w pracy stosunkowo łatwo może przerodzić się w błędne koło złości. Aby lepiej zrozumieć ten mechanizm najlepiej posłużyć się tutaj przykładem zwykłej, codziennej sytuacji. Wyobraźmy sobie, że w pracy nakrzyczał na nas szef. Zazwyczaj nie mamy w sobie wystarczająco dużo odwagi, aby odpowiednio zareagować. Wracamy więc do domu i nie wyrażoną w pracy złość odreagowujemy na niczego nie spodziewającym się partnerze czy partnerce. Nasza druga połówka staje się poddenerwowana, traci cierpliwość i krzykiem reaguje na trudne zachowanie dziecka. Zaraz potem czuje złość na siebie wynikającą z tego, że bez powodu denerwuje się na niewinne dziecko. Swoją frustrację odreagowuje na Tobie a Ty następnego dnia zmęczony/a i zdenerwowany/a masz dużo większą szansę, że znów narazisz się na złość szefa.
Ten powyższy przykład pokazuje jak łatwo i szybko powstaje błędne koło złości w momencie, gdy nie wyrazimy w odpowiedni sposób naszych emocji i uczuć. Jest jeszcze jeden ważny powód zamykania się złości w kręgu. Zwracają na to uwagę B. Glick i J. C. Gibbs w swojej książce poświęconej treningowi zastępowania agresji (TZA). Trening ten składa się z 3 zintegrowanych ze sobą modułów. Jednym z modułów jest trening kontroli złości, którego celem jest nabycie umiejętności kontroli złości, na którą składa się sześć kroków realizowanych w odpowiedniej kolejności: WYZWALACZE → SYGNAŁY → REDUKTORY ZŁOŚCI → MONITY → MYŚLENIE O PRZYSZŁOŚCI → SAMOOCENA. Łańcuch ten może niekiedy stać się cyklem, czyli czymś na kształt koła- czymś, co wciąż krąży, powraca i nigdy się nie kończy. Jak to możliwe? Każdy z nas ma dobrze opanowane pewne zachowania, które służą mu do prowokowania innych. Nawet, gdy czasem słyszymy, że nasze zachowanie kogoś denerwuje to mniej lub bardziej świadomie z niego nie rezygnujemy. Dlaczego? Powody mogą być różne: dla zabawy chcemy kogoś zdenerwować, chcemy się na kimś odegrać, jesteśmy przyzwyczajeni do swoich zachowań i nie chcemy z nich rezygnować albo po prostu nie interesuje nas zdanie innych osób. Z pewnością można by było jeszcze kilka powodów znaleźć. Nasze zachowania, które denerwują inne osoby to nic innego jak wyzwalacze, ale są one wyzwalaczami dla innych ludzi, nie dla nas. Jeśli nie przerwiemy cyklu złości w jakimś miejscu, będzie się on toczył bez końca, tworząc tzw. błędne koło. Wcześniej opanowane przez nas pobudzenie nie daje nam gwarancji, że gdy to my kogoś sprowokujemy również zwycięsko wyjdziemy z tego konfliktu. Dlatego tak ważne jest, aby w odpowiednim momencie opuścić ten cykl, zanim nasze działania staną się wyzwalaczami dla kogoś innego. Tym odpowiednim momentem jest przedostatni element w łańcuchu kontroli złości, czyli myślenie o przyszłości.
Źródło: Glick B., Gibbs J. C., ART. Trening Zastępowania Agresji ART, (wyd. 3), Instytut „Amity”, Warszawa 2011, s. 341.
Po rozważeniu wszystkich możliwych rozwiązań danej sytuacji, wraz z ich konsekwencjami powinniśmy wybrać rozwiązanie najbardziej prospołeczne, czyli wykorzystać określoną umiejętność społeczną. Jest to idealny moment na przejście do kolejnego modułu treningu zastępowania agresji, jakim jest trening umiejętności społecznych. Podczas tego modułu uczestnicy poznają mniej i bardziej zaawansowane umiejętności społeczne, które pozwolą im lepiej funkcjonować w społeczeństwie, lepiej odnaleźć się w większych i mniejszych grupach społecznych. To przejście pomiędzy treningiem kontroli złości a treningiem umiejętności prospołecznych wyraźnie pokazuje, jak ważne w TZA są jego poszczególne moduły, które są wzajemnie ze sobą powiązane tworząc razem integralną całość. Natomiast powracając do przytoczonego na samym początku przykładu, gdzie zabrakło odpowiedniego wyrażenia odczuwanych emocji to tak naprawdę zabrakło tutaj wykorzystania kilku ważnych umiejętności społecznych, jakie należą do katalogu umiejętności zawartych we wcześniej wspomnianym kolejnym module TZA, czyli treningu umiejętności społecznych. W sytuacji z szefem najprawdopodobniej zabrakło takich umiejętności społecznych jak: rozpoznawanie i wyrażanie swoich uczuć, radzenie sobie z czyimś gniewem, praktykowanie samokontroli.
Podsumowując, opanowanie samej sekwencji kontroli złości i zapanowanie nad swoimi gniewnymi impulsami, nie gwarantuje nam jeszcze pełnego sukcesu. Ważne jest tutaj także skuteczne użycie alternatyw w stosunku do tego, co zazwyczaj robiliśmy, a co wyzwalało złość u innych. W razie potrzeby musimy się nauczyć mądrze przerywać cykl złości, aby nie wpaść w jego błędne koło. Tymi alternatywami są umiejętności społeczne, które pomogą nam osiągnąć to, na czym nam zależy, bez ranienia nas samych oraz innych osób. Dzięki temu zmaksymalizujemy pozytywne i zminimalizujemy negatywne konsekwencje naszych działań.
Prowadzimy Trening Zastępowania Agresji dla dzieci i młodzieży oraz dla dorosłych.
Więcej o Treningu Zastępowania Agresji (TZA) we Wrocławiu w artykułach:
- Trening Zastępowania Agresji TZA dla dorosłych
- Trening Zastępowania Agresji TZA dla dzieci i młodzieży
- Czym jest Trening Zastępowania Agresji (TZA)?
- Komponenty TZA – trening umiejętności prospołecznych
- Komponenty TZA – trening kontroli złości
- Komponenty TZA – trening wnioskowania moralnego
- Monity – ich znaczenie i rola w treningu kontroli złości (moduł TZA)
autor artykułu: pedagog, certyfikowany trener TUS i trener TZA Magdalena Tomaszczyk
bibliografia:
- Glick B., Gibbs J. C., ART. Trening Zastępowania Agresji ART, (wyd. 3), Instytut „Amity”, Warszawa 2011.
- Goldstein A. P., Nensen R., Daleflod B., Kalt M., Nowe perspektywy treningu zastępowania agresji, Instytut „Amity”, Warszawa 2005.
