Bulimia - objawy i leczenie zaburzeń odżywiania

Bulimia (żarłoczność psychiczna) była wcześniej uznawana za formę jadłowstrętu psychicznego (anoreksji). Dopiero pod koniec lat siedemdziesiątych została uznana jako odrębna jednostka diagnostyczna. Występuje głównie w okresie adolescencji i w okresie wczesnej dorosłości. Płeć żeńska częściej choruje. Waga osoby z bulimią zazwyczaj mieści się w normie lub nieco ją przewyższa.

Bulimia cechuje się występowaniem niekontrolowanych napadów objadania się, po których następują zachowania mające zapobiec przybraniu na wadze- prowokowanie wymiotów czy nadmierne ćwiczenia fizyczne.

Objadanie się rzadko jest wywołane odczuwaniem głodu. W trakcie napadu jedzenia dochodzi do spożywania pokarmu w bardzo dużej ilości, towarzyszy temu utrata kontroli nad tym ile i co jest spożywane. Chwilę po napadzie pojawia się poczucie winy, wstydu. Wtedy dochodzi do zachowań kompensacyjnych, które mają na celu uniknięcie wzrostu masy ciała. Do zachowań kompensacyjnych zaliczamy:

prowokowanie wymiotów,
stosowanie leków przeczyszczających czy moczopędnych,
intensywne ćwiczenia fizyczne,
głodówki,
inne.

Aktualnie obowiązujące zestawienie kryteriów diagnostycznych DSM-5 wskazuje następujące kryteria diagnostyczne żarłoczności psychicznej (Butcher, Mineka, Hooley, 2017):

Nawracające epizody objadania się, które charakteryzują się obiema z następujących cech:

Jedzenie w określonym czasie (np. w ciągu 2 godzin) takiej ilości pożywienia, która zdecydowanie przekracza to, co większość ludzi zjadłaby w podobnym przedziale czasu i podobnych okolicznościach.
Poczucie braku kontroli nad jedzeniem w czasie opisanego epizodu (np. poczucie, że nie można zaprzestać jedzenia lub zapanować nad tym, ile się zjada).
2. Nawracające, nieodpowiednie zachowania kompensacyjne podejmowane w celu zapobiegania przyrostowi masy ciała, takie jak: prowokowanie wymiotów, nadużywanie leków przeczyszczających, moczopędnych lub innych leków, głodowanie albo nadmierne ciężkie ćwiczenia fizyczne.
3. Obydwa- objadanie się oraz nieodpowiednie zachowania kompensacyjne – występują co najmniej raz w tygodniu przez 3 miesiące.
4. Samoocena pozostaje pod nadmiernym wpływem kształtu i masy ciała.
5. Zaburzenie nie występuje wyłącznie podczas epizodów jadłowstrętu psychicznego.

Osoby chorujące na bulimię są niezadowolone z tego jak wyglądają, zafiksowane na kształcie i masie własnego ciała. Ich samoocena jest bardzo zaniżona i w głównej mierze jest uzależniona od kształtu i wagi ciała. Bardzo często bulimia bierze swój początek w tym, że osoba ogranicza spożywanie pokarmów, by schudnąć. Przestrzega diety, je pokarmy niskokaloryczne. Z czasem pierwotne postanowienia słabną a osoba zaczyna jeść zakazane pokarmy np. lody, pizzę, chipsy, ciastka, czekolady, batoniki itp. Są osoby, które zaczynają objadać się każdym pokarmem jaki znajdą pod ręką np. surowym ciastem. W trakcie napadu chory zjada pośpiesznie i zazwyczaj samotnie ogromne ilości jedzenia. Po napadzie objadania się osoba stara się odzyskać samokontrolę poprzez wymioty lub inne zachowania kompensacyjne. Taki wzorzec zachowań zaczyna się utrzymywać. Przeczyszczanie wywołuje u osoby osłabienie lęku przed przytyciem, są dla osoby chorej sposobem na rozładowanie emocji, napięcia. Poczucie winy u chorych często dotyczy tego, że powtarzają się czynności objadania się. Natomiast wstyd wiąże się z ilością i jakością produktów jakie zjada. Osoby z bulimią przeżywają poczucie ogromnego wstydu, starają się zatuszować swoje objawy. Unikają jedzenia w miejscach publicznych. Zachowania, które można zauważyć to znikanie dużych ilości jedzenia w dość krótkim czasie, korzystanie z toalety po jedzeniu w celu przeczyszczenia się. Kryzysy u chorych występują najczęściej późnym popołudniem, wieczorem, w domu, w samotności. Chory może w trakcie napadu przyjąć od kilkuset do kilku tysięcy kalorii. Średnio jest to pomiędzy 1000 a 3000, w szybkim czasie, od 30 minut do 1 godziny (Butcher, i in., 2017).

W bulimii inaczej niż w anoreksji nie mamy do czynienia z tak szybko postępującym wyniszczeniem organizmu. Co powoduje, że rozpoznanie objawów może być znacznie opóźnione. Zwłaszcza, że w okresie adolescencji nastolatki zaczynają się mocniej skupiać na swoim wyglądzie, to czas podejmowania pierwszych prób odchudzania czy intensywnych ćwiczeń. Początkowo te zachowania mogą nie wzbudzać u dorosłych podejrzeń. Jesteśmy otoczeni przez kulturę, w której wygląd jest bardzo ważnym aspektem. Nadal panują przekonania, że osoby szczupłe to osoby, które są podziwiane, lubiane, odnoszące sukces. Większość dorosłych zdaje sobie sprawę, że zdjęcia modelek, znanych osób są retuszowane. Młode osoby mogą inaczej o tym myśleć i dążyć do ideału bycia szczupłym. Zwłaszcza, że wiek dojrzewania to okres, gdy młody człowiek bardzo krytycznie patrzy na swój wygląd, ważna jest dla niego potrzeba bycia akceptowanym przez swoich rówieśników.

Warto w rozmowie ze swoim dzieckiem mówić o tym, co dzieję się w okresie dorastania, przygotować nastolatka na zmiany jakie zajdą w jego ciele – proporcje ciała, kształt ciała, trądzik. Pokazywać, że są to zmiany normalne, przejściowe. Uświadomić również, że osoby z Instagrama czy Tik Toka korzystają z programów do obróbki zdjęć i filmów, a w rzeczywistości wyglądają inaczej, mają również swoje niedoskonałości w wyglądzie.

Niepokój rodzica powinny zwrócić takie zachowania dziecka jak:

częste napady objadania się, których dziecko nie jest w stanie kontrolować,
prowokowanie wymiotów czy też stosowanie środków przeczyszczających,
stosowanie bardzo intensywnych ćwiczeń,
bardzo niska samoocena, wyrażanie się w negatywny sposób o swoim ciele,
przykładanie bardzo dużej uwagi do liczenia kalorii,
chowanie/wyrzucanie jedzenia i twierdzenie, że dziecko zjadło,
niechęć do spożywania posiłków wspólnie z rodziną,
częste zamykanie się w łazience po posiłkach,
stosowanie głodówek, bardzo restrykcyjnych diet,
dziecko częściej zaczęło spotykać się ze znajomymi i deklaruje, że zjadło z nimi bądź na mieście,
dziecko zaczęło się odchudzać i mimo wyraźnych efektów diety, wprowadza nowe restrykcje i ograniczenia żywieniowe,
kiedy dieta zacznie zaburzać normalny cykl menstruacyjny,
kiedy dziecko jest zalęknione, smutne, rozdrażnione, bardzo często wybucha płaczem lub złością.

Bulimia wpływa na cały organizm, powodując wiele różnorodnych problemów zdrowotnych. Do powikłań widocznych podczas badań fizykalnych należą: erozja szkliwa, nasilona próchnica. Można zaobserwować blizny na kostkach palców u dłoni, które są spowodowane podrażnieniem ich kwasem żołądkowym oraz zębami przy prowokowaniu wymiotów. U chorych występują zaburzenia elektrolitowe, zaburzenia układu pokarmowego. Nieregularna miesiączka, spowodowana wahaniami masy ciała. Można zauważyć duże niedobory składników odżywczych obserwując stan skóry i włosów chorego.

U osób z bulimią częściej występują zaburzenia nastroju (depresja, jak i choroba afektywna dwubiegunowa). Około 30% chorych jest uzależniona od substancji psychoaktywnych. Do kontroli apetytu i masy ciała chorzy mogą używać stymulantów. Częściej współwystępują także zaburzenia osobowości, zwłaszcza osobowość z pogranicza, czyli borderline.

Leczenie pacjentów z bulimią zazwyczaj prowadzone jest w warunkach ambulatoryjnych, w proces leczenia powinni być zaangażowani lekarz internista lub pediatra, psychiatra, psycholog i dietetyk. Niektórzy pacjenci wymagają hospitalizacji, dotyczy to osób, u których występują zagrażające życiu zaburzenia somatyczne czy też niezbędne jest leczenie współwystępujących zaburzeń psychicznych czy brak współpracy chorego czy też długotrwały brak efektów ambulatoryjnego leczenia. A także nieustanne przebywanie w rodzinie dysfunkcjonalnej, której zachowania nasilają objawy u chorego.

Istotna jest również psychoterapia indywidualna, a w przypadku osoby niepełnoletniej warto rozważyć terapię rodzinną. Praca nad nieprawidłowymi wzorcami myślenia, nauka identyfikacji wyrażania emocji, myśli i potrzeb w sposób otwarty, świadomość ciała i jego potrzeb, zdrowe nawyki żywieniowe, itp.

Bulimia to podobnie jak anoreksja bardzo niebezpieczna choroba, która może nawet doprowadzić do śmierci. Osoba chora nieprzerwanie prowadzi walkę, bowiem zmaga się ze swoim ciałem. Najpoważniejsze są konsekwencje bulimii związane z sercem, gdyż może dojść nawet do uszkodzenia mięśnia sercowego i jego niewydolności.

Obserwujmy naszych bliskich, którzy już długo odchudzają się, bowiem granica między bulimią a odchudzaniem się jest bardzo cienka.

W naszym Centrum prowadzimy dla dzieci i młodzieży:

autor: Daria Ziemba- psycholog, arteterapeuta, certyfikowany trener umiejętności społecznych

bibliografia:

American Psychiatric Association. (2018). Kryteria Diagnostyczne Zaburzeń Psychicznych DSM-5. Wrocław: Edra Urban & Partner
Brytek-Matera, A. (2021). Zaburzenia odżywiania. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie
Butcher, J.N., Mineka, S., Hooley, J.M. (2017). Psychologia zaburzeń DSM-5. Sopot: GWP.

Bulimia – objawy i leczenie zaburzeń odżywiania