Monity - ich znaczenie i rola w treningu kontroli złości (moduł TZA)

Monity (upomnienia) to autoinstrukcje, służące do zwiększenia szansy na sukces we wszelkiego typu sytuacjach, w których ma miejsce wywieranie presji. W przypadku treningu kontroli złości można przyjąć, że monity to tzw. myśli uspokajające, które mają na celu obniżenie powstałego w naszym ciele napięcia, aby odczuwana złość nie przerodziła się w zachowania agresywne. Niektóre monity mają charakter uniwersalny i można je zastosować niemal w każdej sytuacji np. spokojnie, rozluźnij się, uspokój się, wyluzuj. Inne są reinterpretacją wewnętrznych wyzwalaczy złości np. Nie popchnął mnie celowo. Ten autobus jest naprawdę zatłoczony.

W literaturze można odnaleźć dwie najbardziej popularne klasyfikacje monitów. Jedną z nich stworzył R. W. Novaco, wyodrębniając monity używane przed, w trakcie lub po sytuacji powodującej wzbudzenie złości.

Przygotowanie do prowokacji:

To zmierza do tego , aby mnie wytrącić z równowagi, ale ja wiem, jak sobie z tym poradzić.
Nie bierz tego zbyt poważnie.
To może być dla mnie sytuacja próby, ale wierzę we własne siły.
Czas na kilka głębokich, odprężających oddechów.
Spokojnie. Pamiętaj o zachowaniu poczucia humoru.

Zderzenie i konfrontacja:

Dopóki panuję nad sobą, mam kontrolę.
Nie potrzebuję sobie niczego udowadniać.
Nie ma sensu dać się zwariować.
Poszukaj pozytywnych stron. Nie zakładaj od razu najgorszego i nie wyciągaj pochopnych wniosków.
Ktoś, kto jest tak drażliwy, musi być okropnie nieszczęśliwy.

Radzenie sobie z pobudzeniem:

Moje mięśnie zaczynają się napinać. Pora się rozluźnić i zrelaksować.
To nie jest warte tego, żeby aż tak się denerwować.
On prawdopodobnie chce, żebym się naprawdę zdenerwował. No cóż, mam zamiar go rozczarować.
Nie mogę oczekiwać, że ludzie zawsze będą działać tak, jak bym chciał.
Moja złość sygnalizuje mi, co powinienem zrobić. Pora udzielić sobie instrukcji.

Myślenie o prowokacji:

Gdy konflikt jest rozwiązany lub osiągnięto sukces w radzeniu sobie z nim (samonagradzenie):

Poradziłem sobie znakomicie. To działa!
To nie było takie trudne, jak się spodziewałem.
Moja duma z pewnością mogła narobić mi kłopotów, ale kiedy nie biorę wszystkiego zbyt poważnie, jest to dla mnie lepsze.
Sądzę, że zbyt długo byłem zdenerwowany, kiedy to wcale nie było potrzebne.
Za każdym razem idzie mi lepiej.

Gdy konflikt pozostał nierozwiązany (autotrening):

Zapomnij o eskalacji. Myślenie o tym tylko Cię wyprowadzi z równowagi.
To są trudne sytuacje i potrzeba czasu, żeby je rozwiązać.
Poradzę sobie z tym lepiej, kiedy nabiorę więcej wprawy.
Pamiętaj o zrelaksowaniu się. To o wiele lepsze niż złość.
Czy możesz się z tego śmiać? Jeśli tak, to prawdopodobnie nie jest aż tak poważna sprawa.

Drugi ciekawy zbiór monitów zestawił J. L. Deffenbacher grupując je na:

Myśli uspokajające („schładzające”):

Tylko spokojnie.
Nie warto się denerwować.
Ta sprawa nie jest tego warta, żeby się bić z jej powodu.

Myśli prowadzące do rozwiązania problemu:

Dobra, wymyśl coś.
W porządku, więc zastanów się jaki jest plan.
Co chcę zrobić najpierw?

Myśli dotyczące kontroli i ucieczki:

Zawsze mogę po prostu odejść.
Mogę zrobić sobie przerwę.
To jest w porządku dać sobie trochę czasu.

Myśli samonagradzające:

Dobrze, wciąż jakoś daję sobie radę.
Czuję się świetnie- radzę sobie z tym i nie wściekam się.
Dobrze, całkiem nieźle się teraz trzymam.

Wyżej przedstawione zestawienia mogą być bardzo pomocne dla uczestników treningu kontroli złości. Są to gotowe sformułowania, które należy tylko zapamiętać i w odpowiednim momencie przywołać w swoich myślach. Uczestnicy mogą je również dowolnie modyfikować, zgodnie ze swoimi potrzebami. Jednak najbardziej skuteczne, będą monity stworzone samodzielnie przez samych uczestników a zaprezentowane powyżej klasyfikacje mogą być w tym względzie dla nich świetną inspiracją. Własne, unikatowe monity jest łatwiej zapamiętać i później wykorzystać w praktyce. Natomiast muszą one zachować charakter prospołeczny, czyli muszą być zgodne z obowiązującymi normami ogólnospołecznymi. Nie mogą zawierać wulgaryzmów ani treści, które mogłyby tylko przyczynić się do wzrostu pobudzenia. Unikać należy także monitów manipulacyjnych, życzeniowych, zakłamujących sytuację, jeżeli jest ona naprawdę zagrażająca.

Warto zwrócić uwagę na umiejscowienie monitów w łańcuchu kontroli złości:

WYZWALACZE → SYGNAŁY → REDUKTORY ZŁOŚCI → MONITY → MYŚLENIE O PRZYSZŁOŚCI → SAMOOCENA

Znajdują się one zaraz po reduktorach złości, czyli dodatkowo mają za zadanie wzmocnić ich skuteczność lub w przypadku, gdy dany reduktor nie zadziała niejako przejąć jego rolę, doprowadzając do redukcji (obniżenia) poziomu odczuwanej złości. Ponadto monity ponownie pojawiają się w nieco mniej bezpośredniej formie na samym końcu łańcucha, przy dokonywaniu samooceny. Wówczas możemy mieć do czynienia z dwiema sytuacjami:

Samonagradzanie, gdy z sukcesem opanowaliśmy odczuwaną złość i możemy nagrodzić się poprzez sformułowanie pozytywnych stwierdzeń (monitów) np. Świetnie mi poszło! Mogę być z siebie naprawdę dumny, To nie było takie trudne, jak się spodziewałem; Za każdym razem idzie mi coraz lepiej.
Autotrening, gdy nie udało nam się opanować odczuwanej złości lub udało nam się to zrealizować tylko w ograniczonym zakresie i możemy wtedy sformułować monity motywujące nas do dalszej pracy np. Muszę zwracać większą uwagę na sygnały mojej złości, To są trudne sytuacje i potrzeba czasu, żeby je rozwiązać; Następnym razem mógłbym spróbować liczenia wstecz, Pójdzie mi lepiej, kiedy będę więcej ćwiczył.

Podsumowując, monity odgrywają niezwykle istotną rolę w treningu kontroli złości. Myślę, że tak naprawdę nie tylko w treningu, ale także w naszym codziennym życiu. Być może nawet nie do końca sobie z tego zdajemy sprawę, ale przecież w naszej głowie nieustannie pojawia się niezliczona ilość myśli. Zazwyczaj im bardziej są one pozytywne tym łatwiej nam pewne rzeczy pomyślnie rozwiązać. Postrzeganie świata w ciemnych barwach, zamartwianie się, tworzenie w myślach tzw. „czarnych scenariuszy” chyba jeszcze nikogo nie doprowadziło do uzyskania konstruktywnych rozwiązań, dlatego tym bardziej zachęcam wszystkich kończących czytanie tego artykułu do stworzenia swojej osobistej listy uniwersalnych monitów- pozytywnych, kojących myśli.

Prowadzimy Trening Zastępowania Agresji dla dzieci i młodzieży oraz dla dorosłych.

Więcej o Treningu Zastępowania Agresji (TZA) we Wrocławiu w artykułach:

autor artykułu: Magdalena Tomaszczyk – pedagog, certyfikowany trener TZA i TUS, certyfikowany diagnosta ADOS-2

Bibliografia:

Glick B., Gibbs J. C., ART. Trening Zastępowania Agresji ART, (wyd. 3), Instytut „Amity”, Warszawa 2011.
Goldstein A. P., Nensen R., Daleflod B., Kalt M., Nowe perspektywy treningu zastępowania agresji, Instytut „Amity”, Warszawa 2005.

Monity – ich znaczenie i rola w treningu kontroli złości (moduł TZA)