10 zasad gwarantujących wystąpienie trudnych zachowań u dzieci ze spektrum autyzmu i nie tylko…
Kilka lat temu podczas konferencji „Autyzm bez przemocy” dr Damian Milton wygłosił fantastyczne wystąpienie, podczas którego, w sposób bardzo oryginalny, poruszył temat trudnych zachowań u dzieci ze spektrum. Dr Damian Milton posiada diagnozę Zespołu Aspergera, postawioną w wieku 36 lat, kiedy to u jego syna wykryto autyzm. Jak mało kto rozumie i zna potrzeby osób ze spektrum. Przedstawił 10 zasad, które jeśli będziemy je przestrzegać, zagwarantują wystąpienie trudnych zachowań, nie tylko u dzieci ze spektrum. Zasady te są dość uniwersalne i mogą z powodzeniem odnosić się również do sposobu traktowania dzieci neurotypowych. Pod każdą zasadą znajduje się rada, co zrobić aby zachowanie nie wystąpiło, jak postąpić właściwie.
- Jeśli mnie nie rozumiesz nazwij mnie objawem.
Spróbuj zrozumieć. Okaż szacunek. Dostrzeż drugą osobę, bądź cierpliwy. Zaakceptuj cechy swojego dziecka. Zabaw się w detektywa, który nauczy się rozumieć własne dziecko.
- Jeśli się zezłoszczę, daj mi leki
Spróbuj zrozumieć złość swojego dziecka, jej przyczynę. W miarę możliwości ogranicz „zapalniki” złości. Dostrzeż kiedy następuje utrata kontroli przez dziecko i staraj się temu zaradzić. Spróbuj, wraz z dzieckiem, znaleźć sposoby na rozładowanie złości.
- Podejmuj decyzje za mnie
Zbuduj relację, zaufaj dziecku, wspieraj je. Pozwalaj na podejmowanie własnych decyzji. Jako rodzic możesz zarządzać wyborami dziecka i stwarzać sytuacje decyzyjne, np. który zestaw ubrań wybrać – możesz przygotować dwa lub trzy do wyboru, co zjeść na obiad ziemniaki czy kaszę?
Nauka podejmowania decyzji jest bardzo ważna. Decydowanie to warunek wolności człowieka i jego poczucia niezależności. Jeśli chcesz wychować samodzielną jednostkę to wpieraj decyzje swojego dziecka. Pozwól na wycofanie się z trudnej sytuacji, to sprawi, że dziecko będzie czuło się bezpiecznie.
Zachęcaj do podejmowania własnych wyborów. Pytając dziecko o zdanie budujemy jego podmiotowość, poczucie sprawczości.
- Nie pozwól mi rozwijać własnych zainteresowań
Rozpoznaj zainteresowania swojego dziecka i wspieraj je w ich rozwijaniu. Możesz używać zainteresowań dziecka do redukcji stresu. Aby zapobiegać nadmiernej fiksacji, u dzieci ze spektrum, doceniaj różnorodność zainteresowań i osiągnięcia w innych sferach. Popatrz na pasje i zainteresowania swojego dziecka jak na walutę, kiedyś będzie mogło wymienić się z innymi osobami swoimi umiejętnościami.
- Narzucaj mi swoje preferencje i styl życia. Każ mi być taki jak inni.
Zauważ indywidualność. Ogranicz bodźce, które są szkodliwe. Ogranicz użycie komunikacji werbalnej. Dostosuj się do funkcjonowania swojego dziecka i stwórz mu optymalne środowisko do życia. Nie naginaj dziecka za wszelką cenę, aby się zmieniło i było jak inne dzieci. Szanuj jego indywidualność. Dostrzeż pozytywy.
- Zarzuć mnie zajęciami dodatkowymi, zabawami, treningami.
Pamiętaj o równowadze pomiędzy nuda a rozrywką. Często chcemy, aby nasze dzieci miały lepiej i więcej. Zapisujemy je więc na kolejne zajęcia dodatkowe, kurs czy trening, wszystko w imię zapewnienia mu dobrego rozwoju. Jednak czasem mniej, znaczy więcej. Pozwól dziecku się nudzić. Stwórz plan dnia, tygodnia, uprzedzaj o zmianach.
- Nie szanuj mnie, mów o mnie tak, jakby mnie tam nie było.
Często rozmawiając o swoim dziecku, które stoi tuż obok nas, mówimy o nim tak, jakby był nieobecny. Dziecko to słyszy i odbiera jaki sygnał tego, że rodzic go nie szanuje, że nie jest ważne dla rodzica. Daj dziecku do zrozumienia, że jesteś po jego stronie. Bądź szczery wobec dziecka. Bądź miły.
- Nie pozwalaj mi rozwijać własnych strategii radzenia sobie. Gdy się kołyszę lub stymuluję – zabroń mi.
Pozwól dziecku na wybranie własnej strategii radzenia sobie z trudnymi emocjami. Jeśli strategia ta zagraża życiu lub zdrowiu dziecka, spróbuj wraz z dzieckiem znaleźć inną, równie satysfakcjonującą. Zaproponuj pomoc, zamiast dawać gotowe rozwiązanie. Wspieraj w szukaniu własnych rozwiązań.
- Nie ucz mnie dobrych nawyków dotyczących zdrowia i dobrostanu.
Wiele dzieci ze spektrum autyzmu ma wąskie preferencje żywieniowe, ale możemy im pokazywać różnorodność produktów i możliwości. Miej innowacyjne podejście – szukaj rozwiązań. Tylko nauka dobrych nawyków przynosi długoterminowe korzyści. Wspieraj aktywność, sport. Znajdź aktywne zajęcie, które polubi twoje dziecko. Podawaj informacje w sposób przystępny i adekwatny do możliwości poznawczych twojego dziecka.
- Nie dotrzymuj obietnic.
Pamiętaj, że dzieci (nie tylko ze spektrum) często rozumieją dorosłych dosłownie i rozliczają ze składanych obietnic. Bądź bezpośredni i precyzyjny w komunikacji. Mów to, co myślisz i myśl co mówisz. Nie składaj obietnic bez pokrycia.
Podsumowując te zasady można by powiedzieć, że przepis na dobrą relację z dzieckiem (nie tylko tym ze spektrum autyzmu) jest prosty. Wystarczy okazać szacunek, zrozumienie, cierpliwość, wspierać dziecko we wszystkich aspektach jego życia, dawać wolność oraz być szczerym i autentycznym w działaniach. Te cechy pozwolą ci na stworzenie długotrwałej, silnej i pozytywnej relacji z własnym dzieckiem.
Dla dzieci prowadzimy Treningi Umiejętności Społecznych. Rodziców zapraszamy do udziału w spotkaniach Jak wspierać rozwój społeczny i emocjonalny dziecka.
autor artykułu: psycholog, trener umiejętności społecznych Agnieszka Polak
Bibliografia:
- Milton, D., „Dziesięć zasad gwarantujących „trudne zachowania”…i może co z tym należy zrobić?” referat wygłoszony w ramach Międzynarodowej Konferencji Autyzm bez Przemocy, Wrocław 10.06.2017 r.
Polecana literatura:
- Notbohm, V. Zysk, (2016). 1001 porad dla rodziców i terapeutów dzieci z autyzmem i Zespołem Aspergera. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Jackson, (2007). Świry, dziwadła i Zespół Aspergera. Wydawnictwo: Fraszka
Edukacyjna.
- Ławicka, (2016). Nie jestem kosmitą. Mam Zespół Aspergera. Wydawnictwo: Seven Heroes.
- Temple, (2018). Mózg autystyczny. Wydawnictwo: Copernicus Center Press.
