Trening Umiejętności Prospołecznych to jeden z elementów TZA (Treningu Zastępowania Agresji). Jak sama nazwa wskazuje jest to trening umiejętności społecznie pożądanych, które mają zastąpić wcześniejsze zachowania niewłaściwe. Głównym celem treningu jest „wszczepienie” pozytywnych zmian w strukturę osobowości jednostki. Nowo nabyte umiejętności mają umożliwić radzenie sobie z problemowymi zdarzeniami w sposób efektywny, gdziekolwiek i kiedykolwiek miałyby miejsce.
Trening obejmuje ponad 50 umiejętności, które ujęte są w 6 bloków tematycznych:
- Podstawowe umiejętności prospołeczne- słuchanie, rozpoczynanie rozmowy, prowadzenie rozmowy, zadawanie pytań, dziękowanie, przedstawianie się, przedstawianie innych osób, mówienie komplementów.
- Zaawansowane umiejętności prospołeczne– proszenie o pomoc, przyłączanie się, udzielanie instrukcji, wykonywanie poleceń, przepraszanie, przekonywanie innych.
- Umiejętności emocjonalne– znajomość własnych uczuć, wyrażanie swoich uczuć, rozumienie uczuć innych osób, radzenie sobie z czyjąś złością, wyrażanie sympatii i miłości, radzenie sobie ze strachem, nagradzanie samego siebie.
- Alternatywne umiejętności wobec agresji– proszenie o pozwolenie, dzielenie się czymś, pomaganie innym, negocjowanie, stosowanie samokontroli, obrona własnych praw, reagowanie na zaczepki, unikanie kłopotów z innymi, unikanie bójek.
- Umiejętności radzenia sobie ze stresem– składanie skargi, odpowiadanie na skargę, radzenie sobie ze wstydem (zakłopotaniem), radzenie sobie z pominięciem (odrzuceniem), stawanie w obronie przyjaciela, reagowanie na namawianie, reagowanie na niepowodzenia, radzenie sobie ze sprzecznymi informacjami, radzenie sobie z oskarżeniem, przygotowanie do trudnej rozmowy, radzenie sobie z presją grupy.
- Umiejętności planowania– decydowanie o podjęciu działań, ustalenie przyczyny problemu, wyznaczenie celu, ocena swoich możliwości, zbieranie informacji, szeregowanie problemów według ich znaczenia, podejmowanie decyzji, koncentrowanie się na zadaniu.
Dobór umiejętności powinien uwzględniać rzeczywiste potrzeby uczestników zajęć. Oceny deficytowych kompetencji można dokonać np. poprzez rozmowę, bezpośrednią obserwację zachowania oraz zastosowanie specjalnych kwestionariuszy.
Uczenie umiejętności prospołecznych w TZA odbywa się w sposób ściśle zaprogramowany i jednoznaczny poprzez cztery procedury:
- Modelowanie- wymaga przedstawienia w sposób jasny i klarowny sekwencji behawioralnych kroków, które prowadzą do zdobycia danej umiejętności. Składa się ze scenek odgrywanych przez dwóch trenerów/trenera w oparciu o bezpośrednie doświadczenia uczestników grupy. Niezbędnym elementem modelowania jest pozytywne zakończenie każdej scenki.
- Odgrywanie ról przez wszystkich uczestników treningu. Każda umiejętność powinna być ćwiczona kilkukrotnie, żeby trenujący mogli doświadczyć wykorzystania umiejętności w różnych okolicznościach. Uczestnicy poszukują sytuacji z własnego życia, w której deficyt danej umiejętności był szczególnie widoczny. Bardzo ważne jest, aby aktorzy stosowali kroki przedstawione podczas modelowania, dlatego powinny one być zapisane i powieszone w widocznym miejscu w sali- na tablicy/ścianie. Chodzi tutaj o maksymalne ułatwienie przyswajania materiału, aż modelowane zachowanie stanie się automatyczne. Trener udziela niezbędnej pomocy, wskazówek a w razie potrzeby może również przyjąć rolę drugiego aktora dla lepszego sportretowania jego sylwetki, większej stanowczości czy zwerbalizowania problemu.
- Informacje zwrotne udzielane są przez wszystkich uczestników treningu oraz trenerów/trenera po każdym odegraniu roli. Mówią one o poprawności przedstawionej umiejętności ze względu na wcześniej pokazane zachowania modelowe. Pomagają zrozumieć uczestnikom, na ile dobrze trzymali się określonych kroków behawioralnych i stanowią zachętę do wypróbowania ćwiczonej umiejętności w prawdziwych sytuacjach życiowych. Należy pamiętać, że informacje zwrotne NIE są krytyczną oceną– można udzielić informacji jedynie o tym, co się podobało w danym wykonaniu i co można ewentualnie zmienić. Zarówno komentarze trenerów/trenera, jak i osób biorących udział w treningu, powinny koncentrować się na zachowaniach, czyli powinny wskazywać na obecność lub brak konkretnych zachowań.
- Transfer umiejętności to przeniesienie wyuczonych umiejętności na prawdziwe życie toczące się poza salą ćwiczeń. Transfer powinien być wykonany przed kolejnymi zajęciami. W tym celu uczestnicy otrzymują zadania do wykonania w czasie pomiędzy treningami, z których piszą tzw. raporty. Zadania polegają na zastosowaniu nowo zdobytej umiejętności w życiu codziennym w kontakcie z konkretna osobą. Na skuteczność transferu wpływają: przypominanie umiejętności, instrukcje zadaniowe oraz system wzmocnień.
Prowadzimy Trening Zastępowania Agresji dla dzieci i młodzieży oraz dla dorosłych.
Więcej o Treningu Zastępowania Agresji (TZA) we Wrocławiu w artykułach:
- Trening Zastępowania Agresji TZA dla dorosłych
- Trening Zastępowania Agresji TZA dla dzieci i młodzieży
- Czym jest Trening Zastępowania Agresji (TZA)?
- Komponenty TZA – trening umiejętności prospołecznych
- Komponenty TZA – trening kontroli złości
- Komponenty TZA – trening wnioskowania moralnego
- Monity – ich znaczenie i rola w treningu kontroli złości (moduł TZA)
autor artykułu: pedagog, trener TZA Magdalena Tomaszczyk
Bibliografia:
- Goldstein A. P., Glick, B., Gibbs, J. C., Art Program zastępowania agresji, Instytut Amity, Warszawa 2018.
- McGinnis E., Goldstein A., Skillstreaming. Kształtowanie młodego człowieka. Nowe strategie i perspektywy nauczania umiejętności prospołecznych, Wydanie poprawione, KARAN, Warszawa 2001.
- Metoda ART. Trening Zastępowania Agresji, KARAN, Warszawa 2008.
- Potempska E., Kołodziejczyk A., Trening Zastępowania Agresji (cz. I), Remedium 2001, nr 12.
