Gdy poruszamy na grupach TUS czy TZA temat złości, zawsze zaczynamy od pytania „Czy złość jest zła?”. Odpowiedzi są różne, ale później po przetrenowaniu tematu złości, uczestnicy potrafią jednoznacznie odpowiedzieć, że nie ma złych emocji.
Złość, jako jedna z podstawowych emocji jest nam niezwykle potrzebna. Daje nam sygnał, że w naszym życiu pojawiło się coś niepożądanego, a jednocześnie dostarcza siły i mocy, by ten stan zmienić. Złość jest tą emocją, której raczej nie lubimy, najtrudniej jest nam ją kontrolować, a niekontrolowana – może wprowadzić zamęt, a nawet wyrządzić krzywdę. Dość często próbują ją kontrolować rodzice u swoich dzieci, kiedyś – poprzez uciszanie i karanie, obecnie coraz więcej rodziców, z którymi rozmawiam, stara się nazywać, to co się dzieje u dziecka, zwracają uwagę na takie formy jak samoregulacja czy uważność. Tylko, że dość często rodzice skupiają się na pomocy w regulacji emocji u swoich dzieci, zapominając o sobie.
A jak wiadomo, tłumiona złość niesie niewiele mniej strat, niż ta niekontrolowana. Tłumiona, może prowadzić do licznych napięć, chorób, np. układu pokarmowego, a nieraz do wybuchu, gdy już hamulce puszczą. Ta niekontrolowana zaś sieje spustoszenie w relacjach z innymi, ale również z samym sobą, czasem – straty materialne, przeradza się w agresję. Czym jest agresja? Zwrócić należy uwagę, że przede wszystkim jest to zachowanie wyuczone – przez obserwację, naśladowanie. Teorii przyczyn agresji jest wiele, ale co do jednego elementu jest zgoda – nie ma jednej przyczyny agresji. Wskazywane są trzy szkoły agresji: dom, szkoła i media.
W domu uczenie się agresji może odbywać się poprzez:
- Bezpośrednie uczenie się – dorosły karci dziecko w sposób agresywny, co przynosi skutek zaprzestania niepożądanego zachowania, a więc zachowanie agresywne w oczach dziecka okazało się skuteczne i w przyszłości może do niego sięgać, by osiągnąć swój cel.
- Pośrednie uczenie się – dziecko obserwuje zachowania agresywne, impulsywne i widzi, że przynosi ono korzyści, będzie więc podejmowało takie zachowania, aby również odnosić korzyści.
Szkoła, wskazywana jest jako drugie miejsce kursu agresywnego zachowania. Tutaj również następuje zarówno pośrednie, jak i bezpośrednie uczenie się agresywnych zachowań. Dzieci wynoszą z domów pewne mechanizmy, które wykorzystują w środowisku rówieśniczym, ofiara w domu, może stać się agresorem w szkole.
Trzecią szkołą agresji są media. Kiedyś częściej gazety, komiksy, programy telewizyjne, teraz bardziej krótkie filmiki internetowe czy agresywne komentarze pod wypowiedziami, artykułami, które „wylewają się” spod klawiatury nie tylko młodych, ale również dorosłych osób.
Wracając do początku artykułu, gdzie agresja z definicji jest zachowaniem wyuczonym, dochodzimy do punktu, w którym możemy założyć, że jest możliwość nauczenia się takich zachowań czy reakcji, które nie będą agresywne, a będą pomagały w obniżeniu napięcia i konstruktywnego rozładowania złości. Tutaj z pomocą przychodzą różnego rodzaju treningi grupowe jak TUS (Trening Umiejętności Społecznych) czy grupowe/indywidualne treningi TZA (Trening Zastępowania Agresji). Założeniem obu jest nauczenie się takich umiejętności, które będą prospołeczne, alternatywne dla agresywnego zachowania. Dodatkowo na spotkaniach uczestnicy bardziej przyglądają się sobie, swoim potrzebom, reakcjom na różne sytuacje. W TZA dodatkowo dochodzi do analizy codziennych sytuacji wywołujących w nas złość, myślenia o przyczynach, ale i konsekwencjach naszych zachowań.
Jak można poradzić sobie w trudnych sytuacjach, nie uczestnicząc w zorganizowanych procesach grupowych czy terapeutycznych? Z pewnością należy się zatrzymać. Codzienne tempo życia potrafi wywoływać wiele napięć, które z końcem dnia czy tygodnia mogą eksplodować w postaci wybuchu złości. A przecież nie tego chcemy. Skoro jesteśmy w stanie w ciągu tygodnia znaleźć czas na film, trening na siłowni, to warto w tygodniowym grafiku uwzględnić też czas na zatrzymanie się. To może być relaksacyjna muzyka, przyjemne wyobrażenie – ja w jakimś miejscu, w jakiejś spokojnej wyciszającej przestrzeni, można też skorzystać z wielu dostępnych aplikacji w telefonie – relaksacyjnych, medytacyjnych, często z jakąś myślą przewodnią. Takie regularne zatrzymanie się kilka razy w tygodniu może wspomóc nas w wyciszeniu się i łagodzeniu trudnych emocji, które się pojawiają i mają się pojawiać, ale nad którymi to my mamy przejąć kontrolę.
W naszym Centrum prowadzimy dla dzieci i młodzieży:
- Trening Umiejętności Społecznych
- Socjoterapię
- Trening Zastępowania Agresji
- konsultacje psychologiczne dla dzieci
- psychoterapię indywidualną młodzieży
- terapię rodzinną
autor: Magdalena Dworaczek – pedagog, certyfikowany trener umiejętności społecznych, certyfikowany trener zastępowania agresji
źródła:
- P. Goldstein, B. Glick, J. C. Gibbs, ART. Program Zastępowania Agresji, Wydanie poprawione, Instytut „Amity”, Warszawa 2004.
- Złość. Jak nie zmienić jej we wściekłość?, red. P. Żak, D. Krzemionka, Kielce 2019.
